Portfolio | Hofstra|Heersche

Kansen en randvoorwaarden voor herbestemming in beeld

Vrijkomende brug- en sluiswachtershuisjes

Waterrijk Nederland heeft vele bruggen en sluizen. De meeste sluis- en brugwachters bedienen deze op afstand vanuit een centrale plek, waar ze meerdere bruggen en sluizen onder hun hoede hebben. Vroeger was dat anders. De meeste sluizen en bruggen hadden een eigen sluis- of brugwachter. Daar getuigen de brug- en sluiswachtershuisjes nog van. Soms waren er zelfs meerdere, al dan niet in combinatie met een dienstwoning, afhankelijk van de grootte van het complex.

Omdat ook de oudere sluizen en bruggen zijn gemoderniseerd staan veel bedienposten inmiddels leeg. Rijkswaterstaat, eigenaar van een groot aantal van deze bedieningsposten, heeft Hofstra|Heersche gevraagd om voor verschillende sluizen en bruggen, door heel Nederland, een onderzoek uit te voeren naar de mogelijkheden van herbestemming.

Het onderzoek is uitgevoerd in samenwerking met de directie Water, Verkeer en Leefomgeving en de lokale beheerders. Hofstra|Heersche stelde voor elk object een gestandaardiseerde vragenlijst op met voor de inventarisatie belangrijke punten: bouwjaar, architect, maar ook type gebouw, aanwezige installaties en gebruik. Ter plaatse werden de verschillende gebouwen nader onderzocht en gefotografeerd.

In een omvangrijk naslagwerk werd elk bezocht object op gelijkwaardige wijze beschreven en in beeld gebracht. Bovendien is inzichtelijk gemaakt of herbestemming al dan niet mogelijk is. Bij het maken van een inschatting speelde een aantal factoren een belangrijke rol. Denk aan de ligging, het huidige gebruik, de grootte van het object en de iconische waarde.

Sluizen zijn het meest vaak geschikt voor herbestemming. Vooral de oudere sluiscomplexen zijn vaak mooi vormgegeven en ze liggen op aantrekkelijke plaatsen in het landschap. Bedieningsgebouwen van bruggen zijn over het algemeen minder kansrijk. Het voorbijrazende verkeer zorgt hierbij nogal eens voor een onaangename verblijfsplek. Het inventariseren van gebruik, historische waarde en eventuele mogelijkheden voor hergebruik van verschillende gebouwen van Rijkswaterstaat is uitermate zinvol gebleken en heeft een aantal bijzondere kansen in beeld gebracht.

Kenmerken

Kenmerken

Gebouwen bij bruggen en sluizen

Locatie: Nederland

Opdrachtgever: Rijkswaterstaat

Partners: –

Status: Onderzoek

Periode: 2016

Thema: Leegstand. Erfgoed. Infrastructuur.

Het ontwerp voor Parkbos De Haar moet aansluiten op het bestaande, monumentale kasteelpark bij Kasteel de Haar. Dit park is aan het begin van de vorige eeuw ontworpen door Henri Copijn in de zogenoemde ‘Engelse landschapsstijl’. Het nieuwe park moet niet alleen voortborduren op het bestaande park maar tegelijkertijd ook een kind van deze tijd zijn. Verder zal het park openbaar toegankelijk worden, terwijl het oorspronkelijke park alleen tegen betaling te bezoeken is. Bovendien moet een bestaand woonlint worden geïntegreerd in het park en is het plaatselijke landschap van de Cope-ontginningen cultuurhistorisch waardevol.

Niels Hofstra en Jan Heersche hebben voor het ontwerp van dit park een werkplek ingericht op het kasteel. Met als redenering dat er op die manier optimaal contact is met de bewoners van het gebied en met het gebied zelf. Een ontwerp dat recht doet aan het al bestaande kasteelpark kan alleen ontstaan op de plek zelf. Met bewoners van het woonlint is, op een zaterdag, een wandeling door het gebied gehouden. Met koffie en gebak. Door het bestuderen van de geschiedenis van het gebied en de verhalen van bewoners, die er soms al generaties wonen, hebben de ontwerpers geprobeerd in de ziel van het landschap te kijken. Het bestaande kasteelpark reikte vervolgens de kapstok voor het nieuwe park aan.

Deze kapstok bestaat uit twee lijnen en een ovale parkweide. De oost-west gerichte Chateletlaan zorgt voor de verbinding met het kasteel, terwijl de noord-zuid gerichte Haarveldselaan de verschillende parkonderdelen met elkaar verbindt. Het park is opgebouwd rondom deze eenvoudige hoofdstructuur.

Verschillende sferen ontstaan door bijzondere beplantingen, forse waterpartijen en bosvlakken, afgewisseld met open plekken en boomgroepen. De Cope-ontginningen zorgen voor afwisseling en ritme, het woonlint wordt een eigen, bijzondere wereld. In het noordelijke weidelandschap met een ontwerp van bijzondere boomgroepen grazen in de zomer de koeien, wie weet kan er in de winter worden geschaatst op de nieuwe vijver.

Het parkbos in onderdelen

Lanenstructuur

De hoofdstructuur van het parkbos kent twee lanen. Het parkbos is rondom deze lanen ontworpen. De laan in noord-zuidrichting, de Haarveldselaan, verbindt de verschillende onderdelen van het park en eindigt op een uitkijkheuvel. De Chateletlaan, is de oost-west verbinding, deze vindt zijn oorsprong voor het chatelet en eindigt bij het Kortjaksepad.

Parkweide en waterstructuur

De ovale parkweide is het hart van het parkbos en gaat intensief gebruikt worden. Hier komen bijzondere plekken en beplantingen en de folly. Men kan hier sporten, wandelen en zonnen. Hoogtepunt is een uitkijkheuvel vanwaar er zicht is op het parkbos en het landschap van het Groene Hart. Er komt in de noordelijke helft van het parkbos een meer open weidelandschap met boomgroepen. Dit deel zal aansluiten op het rustige deel van het bestaande kasteelpark “Klein Limburg”. In het bestaande park van Kasteel de Haar wordt een bordes gemaakt waardoor er uitzicht op het parkbos. De waterstructuur zorgt voor bijzondere plekken, zoals het moeras der cipressen.

Padenstructuur

De door Copijn ontworpen “krakelingvormige” wandelpaden zijn de inspiratiebron geweest voor de padenstructuur in het parkbos. Er wordt gebruik gemaakt van diverse soorten verharding en ook de breedte van de paden verschilt. Deze afwisseling zorgt tijdens de wandeling voor verschillende zichten en sferen. Ook de parkeerplaats wordt volgens dezelfde structuur aangelegd

Cuypers en Copijn

Terwijl Cuypers verantwoordelijk was voor de herbouw van het kasteel was tuinarchitect Henri Copijnbelast met de aanleg van het kasteelpark.

In samenwerking met Cuypers ontwierp hij in de periode tussen 1892 en 1909 een romantisch park in de Engelse Landschapsstijl. Het dorpje Haarzuilens, dat oorspronkelijk aan de voet van het kasteel lag, werd voor de aanleg van het park verplaatst naar de huidige locatie. Overigens werd dit nieuwe dorp gebouwd door dezelfde architecten als die zich bezighielden met de restauratie van het kasteel, waaronder Pierre Cuypers en zijn zoon.

Karakteristiek voor het door Copijn ontworpen park zijn de natuurlijk gevormde, schijnbaar oneindige waterpartijen en de krakelingvormige rondwandelingen in het Noorder- en Zuiderpark. Rondom het kasteel is er ruimte voor meer formele elementen als een Grand Canal, een Romeinse tuin en verschillende parterres.

Om het park direct na aanleg al een enigzins volwassen uiterlijk te geven werden volgroeide bomen van de Utrechtse Heuvelrug gehaald en geplant in het nieuwe park. Dat hiervoor in de stad Utrecht enige huizen gesloopt moesten worden deed blijkbaar niet terzake.

Oorspronkelijk was het de bedoeling om een groter terrein als park in te richten. Copijn heeft hiervoor ook een ontwerp gemaakt, waarbij het kasteel middelpunt van het park was. Door geldgebrek is uiteindelijk echter maar de helft van het ontwerp ten uitvoer gebracht.

Kenmerken

Kenmerken

Parkbos De Haar

Locatie: Haarzuilens, Utrecht

Opdrachtgever: Gebiedscommissie Utrecht-West

Opdrachtnemer: DLG

Partners: Michael van Gessel, Ronald Buiting

Status: Definitief ontwerp, deels uitgevoerd door derden

Periode: 2009-2011

Thema: Gebiedsontwikkeling. Recreatie. Erfgoed.

Wuivend helmgras en bijzondere duinvegetaties brengen de Duintuin tot leven

Duintuin

In Bentveld, op de rand van Aerdenhout, ligt een zeldzaam reliëfrijke tuin met duintoppen, duinvalleitjes en grillige eiken op een stukje oude duinen. Helaas zijn de eiken zó talrijk en is er zoveel ‘gemeentegroen’ aangeplant dat lekker in de zon zitten of een duintop beklimmen er niet meer in zitten. Hofstra|Heersche is gevraagd om mee te denken hoe deze schaduwrijke plek boordevol mogelijkheden meer diversiteit kan krijgen.

In de Duintuin kun je moeiteloos een wandeling ontwerpen. Als je kijkt door je oogharen zie je groepen van grillige eiken en een slingerpad dat door dalen en over tuintoppen naar verborgen plekken voert. Omgeven door wuivend helmgras, plukjes duindoorn en bijzondere accenten van bloeiende kruiden. De duinen in optima forma.

Maar achterstallig onderhoud vertroebelt onze blik. In het tijdsbestek van een dag rooit Hofstra|Heersche daarom een belangrijk deel van het ‘gemeentegroen’, zaagt ongewenste bomen om en blest de bomen die nog moeten wijken. Vervolgens worden belangrijke punten ingemeten, zodat er een krachtig vertrekpunt voor het ontwerp ontstaat, de contouren van iets nieuws kun je door je oogharen al zien.

Het ontwerp is in gedachten al goeddeels voltooid. De routes zijn uitgezet, de beste plekjes om te zonnen zijn gekozen en locaties voor nieuwe beplanting uitgedacht. In een ontwerptekening komt alles samen: in een prachtige wuivende Duintuin.

Om die Duintuin te realiseren hebben we andere organisaties nodig. Zo is voor het verwijderen van de grote bomen een kapvergunning nodig. Hiervoor neemt Hofstra|Heersche de gemeente mee de tuin in om daar, ter plaatse, de plannen toe te lichten. Het herstel van de natuurlijke duinvegetatie werken we uit met de specialisten van Cruydt-Hoeck. We kiezen met de opdrachtgever de bomen uit op de kwekerij van Ebben en werken samen met Hovenier Koet uit Heiloo aan de uitvoering van het ontwerp. Het beplantingsontwerp voorziet in een uitbundig sortiment van droogteminnende soorten welke zijn geleverd door Bakker & Kobessen.

Kenmerken

Kenmerken

Duintuin

Locatie: Bentveld, Noord-Holland

Opdrachtgever: Particulier

Partners: Koet Hoveniers, Cruydt-Hoeck

Status: Uitgevoerd

Periode: 2017 – 2018

Thema: Tuin. Beplanting. Uitvoering.

Omschrijving kort: Wuivend helmgras en bijzondere duinvegetaties brengen de Duintuin tot leven

Hofstra|Heersche kreeg de vraag om een tuin te ontwerpen die recht doet aan wat er al is, maar die praktischer is in onderhoud. Bovendien moet het ontwerp het bestaande perceel en een meer recentelijk aangekocht ‘bosperceel’ beter met elkaar verbinden.

Veel planten in de tuin hebben emotionele waarde. Andere planten, zoals de oranje schijnpapaver (Meconopsis cambria), vingerhoedskruid (Digitalis purpurea) en perzikbladklokje (Campanula persicifolia), zijn beeldbepalend omdat ze elk jaar massaal opduiken, telkens op een andere plaats.

Tuin en landschap vloeien in het ontwerp voor de Twentse Tuin naadloos in elkaar over. Daar zorgen onder andere de vanaf het terras uitwaaierende borders voor. Deze zijn het bloeiende hart van de tuin én een afspiegeling van het achterliggende bos- en weidelandschap. Eetbare planten, wuivende grassen, kleurige bloemen en verwilderde eenjarigen trekken de aandacht. Via een gazon met verspreid staande fruitbomen en een bloemrijke weide vloeit de tuin over in het kleinschalige landschap.

Aan de zuidoostzijde attenderen vrijstaande bomen de wereld van het bos van het aangrenzende perceel tot aan de woning. Zichtlijnen en routes verknopen het bestaande perceel met het bosperceel. Een oude kavelsloot is omgetoverd tot onderdeel van de tuin. Maatvoering en toepassing van materialen zijn ondergeschikt aan het gebruik: zitten, lopen, fietsen en trekker rijden.

De opeenvolging van ruimtes maakt de tuin spannend en toegankelijk. Het is een landschap waarin kinderen kunnen ontdekken en volwassenen kunnen ontspannen. Een landschap waar vogels nestelen, hazen zich verstoppen en bijen ijverig werken aan een nieuwe honingvoorraad.

Voor de Twentse Tuin maakte Hofstra|Heersche niet alleen het tuinontwerp. Ook het opstellen van een gedetailleerd beplantingsplan, de uitvoeringsbegeleiding en een deel van de uitvoering is door Hofstra|Heersche gedaan, vakkundig bijgestaan door de hoveniers van hoveniersbedrijf Ruud Wijlens uit Haaksbergen en door loonbedrijf Frans Eshuis uit Enschede.

Hoewel bij de aanleg van kanalen functionele eisen voorop staan, is in veel gevallen nagedacht over de landschappelijke vormgeving van de kanalen. Soms op voor de tijd van aanleg vooruitstrevende wijze.

Door de gestage ontwikkelingen in de scheepvaart worden schepen steeds langer, hoger en breder. De kanalen worden met enige regelmaat aangepast aan de nieuwe eisen. Veel voorkomende aanpassingen zijn verbreding en verdieping van het kanaal, vergroting van de schutcapaciteit van sluizen en aanpassingen aan bruggen ten behoeve van een grotere doorvaarthoogte.

De ruimtelijke kwaliteit van de kanalen blijft bij nieuwe ontwikkelingen vaak onderbelicht, en in veel gevallen ontbreekt het ruimtelijke ‘verhaal van het kanaal’. Daarom vroeg Rijkswaterstaat Dienst Landelijk Gebied een handreiking op te stellen die de kwaliteit van de kanalen vat in een overzichtelijk handboek: ‘Kijk op de ruimtelijke kwaliteit van kanalen’.

Dit handboek bestaat uit meerdere delen. Een overkoepelend deel beschrijft de methodologie en typologie van alle Rijkskanalen. Daarnaast is er voor elk kanaal apart een supplement opgesteld.

Aan de hand van archiefonderzoek en interviews zijn per kanaal de oorspronkelijke inpassings- en vormgevingsprincipes achterhaald. De huidige situatie werd geanalyseerd en naast de oorspronkelijke vormgevingsprincipes gelegd. Tot slot werden de kernkwaliteiten benoemd en werden de ruimtelijke opgaven per kanaal in beeld gebracht.

Voor het opstellen van de handreiking is samen met Rijkswaterstaat, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) en SteenhuisMeurs een stramien ontwikkeld. Daarvoor werden historische prenten, (GIS) kaarten, foto’s en tekeningen gebruikt.

Zo zijn de volgende kanalen in beeld gebracht: Noordzeekanaal, Twentekanalen, Julianakanaal, Amsterdam – Rijnkanaal, Van Starckenborgkanaal, Prinses Margrietkanaal en het Eemskanaal.

Kenmerken

Kenmerken

Kijk op de ruimtelijke kwaliteit van kanalen

Locatie: Nederland

Opdrachtgever: Rijkswaterstaat

Opdrachtnemer: DLG

Partners: SteenhuisMeurs

Status: Onderzoek

Periode: 2013-2015

Thema: Erfgoed, onderzoek, water, infrastructuur

Omschrijving kort: Op zoek naar de ruimtelijke kwaliteit van rijkskanalen

Op (onder)zoek naar de belevingswaarde van onze Nationale Parken

Nationale Parken van Wereldklasse

‘Nationale Parken nieuwe stijl’ is een driejarig programma van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Het doel van het programma is om de Nederlandse natuurgebieden aantrekkelijker te maken en te ontsluiten voor internationaal toerisme. Zo kunnen deze gebieden een groene aanvulling vormen op bestaande bestemmingen en bijdragen aan een betere spreiding van toeristen over Nederland. Om het denken over de nationale parken inhoud te geven heeft het Atelier Rijksbouwmeester Hofstra|Heersche gevraagd onderzoek te doen naar twee (potentiele) nationale parken. Ook zijn de Nederlandse nationale parken in internationaal perspectief geplaatst.

Hofstra|Heersche heeft gekeken hoe het staat met ‘onze’ nationale parken in vergelijking tot nationale parken in het buitenland. Daartoe zijn zes verschillende, door ons zelf bezochte nationale parken in het buitenland geanalyseerd. Per park is een algemene beschrijving gegeven, wordt ingegaan op het belevingsaspect en is uitgezocht welke faciliteiten het park heeft en hoe de digitale informatievoorziening is georganiseerd. De belangrijkste karakteristieken zijn overzichtelijk weergegeven op kaart en in tabel. De nationale parken in het buitenland zijn vervolgens vergeleken met nationaal park de Utrechtse Heuvelrug en met de Zuidwestelijke Delta (Zeeland en de Biesbosch) in Nederland.

Vervolgens zijn we vier dagen lang als toerist in eigen land op zoek gegaan naar de ultieme nationale parkervaring. We hebben gefietst, gekanood, gevaren en geploeterd. Van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat. Soms spontaan, soms goed georganiseerd. Deze dagen hebben indruk gemaakt. Persoonlijke ontmoetingen die ons bijblijven, onverwachte ervaringen en sublieme momenten van natuurbeleving. Al onze ervaringen, groot en klein, positief en negatief, zijn te lezen in ons ‘Dagboek van een avonturier’. Want soms zeggen details meer dan abstracties en concepten.

Tot slot hebben we ons, met internationale kennis en nationale ervaring, gewaagd aan twee concepten voor onze onderzoeksgebieden. Voor de Utrechtse Heuvelrug hebben we een veelkleurig kralensnoer ontwikkeld. Een afwisseling van verende venen, pimpelpaarse heidevelden, stuivende duinen, hoge toppen en diepe dalen. Dit alles verbonden door een wonderschoon wandel- en fietsnetwerk en rijkelijk voorzien van gastvrije bezoekerscentra.

Zuidwestelijke Delta

De Zuidwestelijke Delta laat zich in slechts één woord vangen: dynamiek. Eindeloze zandstranden en brede duinstroken, slikken en schorren, dijken en dammen vertellen het verhaal van de ontmoeting tussen zoet en zout. Overweldigend natuurschoon. Eb en vloed, stuivend zand, zuigend slik en weelderige wilgenwouden. Over water verbonden door een netwerk van nieuwe vaarverbindingen. Over land worden de fraaiste (erfgoed)routes aan elkaar geregen. Zo biedt de Delta altijd iets bijzonders. Of je nu voor een halve dag komt of voor drie dagen.

Utrechtse Heuvelrug

Welkom in het toekomstige Nationaal Park de Heuvelrug. Het gebied beslaat de gehele stuwwal en alle haar omringende landschappen. Beleef het fenomeen met haar spectaculaire hoogteverschillen en weidse zicht op de omgeving.

AfwisselingHet Nationaal PUark brengt een grootse diversiteit aan Nederlandse landschappen bij elkaar. Het biedt natte en verende venen, pimpelpaarse heidevelden, stuivende droge duinen, hoge toppen en diepe dalen.

KralenOntdek elk van deze landschappen vanuit een goed bereikbare uitvalsbasis. Deze bezoekerscentra zijn onderling verbonden door een uitgekiend routenetwerk over land of over water en fungeren als transferia. Per bus, op de fiets of te voet kun je op weg naar het volgende transferium. Vanuit de bezoekerscentra beleef je de sublieme natuur die Nationaal Park Heuvelrug te bieden heeft.

De bezoekerscentra worden verbonden door een wonderschoon wandel- en fietsnetwerk. De routing ligt te midden van de ongerepte natuur en cultuurhistorische landschappen. Het tracé doorkruist verschillende landschappen en is rijk aan reliëf. De route brengt je op de meest bijzondere plekken van de Heuvelrug. Zo kom je langs de Eenzame eik, het hoogste punt van de heuvelrug, het prachtige Leersumse veld en de hoge uitkijktoren ‘de Kaap’.

Kenmerken

Kenmerken

Nationale Parken van Wereldklasse

Locatie: Den Haag, Zuid-Holland

Opdrachtgever: Atelier Rijksbouwmeester, Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

Partners: Veronika Kunclová

Status: Onderzoek

Periode: 2016

Thema: Beleid. Natuur. Recreatie. Internationaal.

Omschrijving kort: Onderzoek naar de belevingswaarde van Nationale Parken

Nieuwe verdienmodellen zorgen voor voortbestaan landgoed

Landgoed ‘t Medler

In de gemeente Bronckhorst ligt een groot aantal landgoederen, publiekstrekkers die het Achterhoekse landschap in de loop van eeuwen hebben gevormd. Tegenwoordig hebben veel landgoederen moeite om te overleven. De gemeente Bronckhorst schiet de eigenaren te hulp. Niet door het geven van subsidies, maar door het aanbieden van een ‘schetsschuit’. Dat is een interactief ontwerptraject met de omgeving en specialisten waarin zal worden gezocht naar concrete projecten die kunnen bijdragen aan de duurzame instandhouding van het landgoed. Eén van de landgoederen die een schetsschuit aangeboden kreeg, is landgoed ’t Medler in Vorden.

Concrete en realistische projecten kunnen bijdragen aan de duurzame instandhouding. Hofstra|Heersche zocht, in samenwerking met de gemeente Bronckhorst, naar de juiste personen die een bijdrage kunnen leveren. Het gaat daarbij om een zorgvuldige mix van enerzijds specialisten en anderzijds omwonenden en overheden. Tijdens een werksessie van één dag op het landgoed en een terugkomdag van een halve dag op het gemeentehuis werd een groot aantal ideeën en suggesties voor projecten geoogst.

Hofstra|Heersche is verantwoordelijk voor de organisatie, projectleiding en de vormgeving van de inhoud. Voorafgaand aan de werksessie kregen alle deelnemers een zorgvuldig samengestelde informatiebundel met de geschiedenis en actuele thema’s op en rond het landgoed. De resultaten van de eerste werksessie zijn ingevoegd in de bundel, onderzoeksvragen zijn geformuleerd en uitzoekpunten genoteerd. De belangrijkste punten werden verder uitgediept op de terugkomdag.

In het eindrapport, de ‘Verklaring van ’t Medler’, is een aantal afspraken tussen gemeente en landgoed opgenomen die bijdragen aan de duurzame ontwikkeling en instandhouding van het landgoed. De directeur/rentmeester van het landgoed en de wethouder ondertekenden deze verklaring gezamenlijk in het bijzijn van de pers. De eerste stappen met betrekking tot de uitvoering zijn inmiddels gezet: er wordt gewerkt aan de verplaatsing en herbestemming van een monumentale koepel, die nu nog met de voeten in het asfalt van een provinciale weg staat.

Fort Pannerden had lange tijd een militaire functie. Het fort was bedoeld als sperfort om de vijand zo lang mogelijk tegen te houden tot de inundatiewerken van de Nieuwe Hollandse Waterlinie functioneerden. Daarnaast moest het fort zien te voorkomen dat het Pannerdensch Kanaal afgedamd zou kunnen worden, waardoor de Nieuwe Hollandse Waterlinie zonder water kwam te zitten. In het belevingscentrum krijgt de bezoeker informatie over deze militaire geschiedenis te zien, zoals over de ‘Kringenwet’.

Om het belevingscentrum goed te doen functioneren zijn er enkele nieuwe voorzieningen gewenst. Hofstra|Heersche heeft het ontwerp hiervoor gemaakt.

Bij het dorpje Sterreschans hebben we een parkeervoorziening ingepast in de Biezewei. Van hieruit start de wandeltocht op weg naar het fort. Het schootsveld rond het dorp wordt hiervoor gereconstrueerd en achterstallig onderhoud wordt weggewerkt. De entree langs de weg naar het fort is opnieuw vormgegeven.

Verschillende routes leiden vervolgens naar het fort. Een nieuwe struinroute door de fraaie uiterwaarde, en de nette schoenenroute over de huidige weg. Langs de route komt men in aanraking met het militaire verleden van het gebied. Zo komen er aan weerszijde van de weg geschutsdijken, alwaar men nu kan plaatsnemen om uit te rusten. Ook de historische kringenwet is zichtbaar gemaakt.

De kringenwet hield in dat er binnen een straal van driehonderd en zeshonderd meter binnen het fort toestemming nodig was voor gebouwen. Deze gebouwen moesten van hout zijn, zodat ze in geval van oorlog in brand konden worden gestoken om het schootsveld vrij te maken. Onder andere deze unieke wet maken we door diverse ingrepen zichtbaar in het veld.

De buitenruimte op en rond het fort en de entree worden aangepast om plaats te bieden aan horeca. Door de oorspronkelijke toegang met karakteristieke, functionele bocht te herstellen ontstaat op een slimme manier ruimte voor een terras met fantastisch uitzicht.

Elders in het gebied wordt een uitkijkpunt geplaatst. Dit krijgt de vorm van een ‘baken’ dat exact op de overgang van twee kringen staat. De binnenste helft van de toren is van hout, de buitenste helft van steen. De vorm van het baken is geïnspireerd op een grenspaal van het ministerie van Oorlog in dit gebied.

Omdat Fort Pannerden onderdeel is van de Nieuwe Hollandse Waterlinie ontwierpen we een unieke fietsenstalling: de waterlinie fietsenstalling. De vormgeving is afgeleid van de tankversperringen die om het fort lagen ten tijde van de mobilisatie. De versperringen inspireerden ons tot een fietsenstalling op dezelfde plek zonder afbreuk te doen aan het bijzondere karakter van die plek. Parkeer je fiets tegen een tankversperring.

Kenmerken

Kenmerken

Fort Pannerden

Locatie: Doornenburg, Gelderland

Opdrachtgever: Gemeente Lingewaard

Partners: Tinker Imagineers, Staatsbosbeheer

Status: Deels uitgevoerd

Periode: 2014-2015

Thema: Recreatie. Landschapsontwerp.

Omschrijving kort: Trotseer de elementen: Fort Pannerden opent haar deuren als belevingscentrum

Kloek tuinontwerp doet recht aan het oeuvre van architect Maaskant

Villa Ostfenne

Villa Ostfenne in Zutphen is één van de vroegste werken van architect Hugh Maaskant. Een architect met een breed en bekend oeuvre. Het ontwerp van de tuin vergt veel inventiviteit, ook omdat we niet exact weten hoe de tuin er in het verleden uit heeft gezien. Duidelijk is dat de tuin de laatste decennia weinig aandacht heeft gehad: de aanplant is flink uit de kluiten gewassen of verkeert in slechte staat van onderhoud.
Wij gaan graag de uitdaging aan om de tuin van Villa Ostfenne tot volle wasdom te laten komen. En hierbij aan te sluiten op de wensen en gebruiken van de nieuwe bezitters ervan. Met gebruikmaking van de kwaliteiten die er zijn, in een ontwerp dat recht doet aan de signatuur van Maaskant.

In zijn eerste werken streefde de jonge Maaskant naar het realiseren van gebouwen zonder toegevoegde ornamentiek. Hij wilde de constructie zo expressief mogelijk maken zodat het gebouw leesbaar werd. Deze villa is de eerste uitingsvorm van de zoektocht naar vormgeving en ornamentiek in architectuur. De eenvoudige hoofdvorm. Voorzichtige moderne afgeronde hoeken in de leefruimten. Technische ontwerpoplossingen voor meer licht, lucht en ruimte. De eenvoud, robuuste uitstraling, moderne elementen en vernuftige details zijn de basis voor het tuinontwerp.

Het tuinontwerp is geïnspireerd op de vormentaal en ontwerpopvattingen van Maaskant. Het heeft een duidelijke functionele inslag, heldere lijnvoering, maar ook verfijnde details.

De zonneterrassen zijn onderling verbonden door hellingbanen. Binnen de contouren van de verharding liggen bloemrijke borders die het huis voorzien van een weelderige plint. Voor het sortiment is, gezien de samenwerking met Maaskant, geput uit het werk van Mien Ruys.

De bestrating heeft dezelfde kenmerkende afgeronde hoeken en draagt zo bij aan het functioneren of de beleving (entree of doorzicht). Het ‘groene deel’ van de tuin bouwt voort op de bestaande beplanting. In contrast met de moderne woning biedt de tuin een weelderige en groene aanblik.

Kenmerken

Kenmerken

Villa Ostfenne

Locatie: Zutphen, Overijssel

Opdrachtgever: Particulier

Partners: WUP contractmanagement

Status: In uitvoering

Periode: 2017 – 2018

Thema: Tuin. Beplanting. Uitvoering. Monument.

Een onderzoek naar permacultuur, meerjarige teelten, voedselbossen en ‘agro-forestry’

Meerjarige teelten

Als vervolg op ‘Plan Ortolaan’, onze inzending voor de EO Wijers-prijsvraag voor de stedendriehoek Apeldoorn, Zutphen, Deventer, verdiepten we ons verder in de meerjarige teelten. Onze nieuwsgierigheid komt mede voort uit de maatschappelijke hype rond voedselbossen. Er is veel over geschreven, bijvoorbeeld door Mark Sheperd, Sepp Holzer en Martin Crawford. Maar hoe zit het echt in elkaar en is permacultuur een antwoord op de steeds intensiever wordende veehouderij?

Toen Louis Dolmans, beheerder van de ‘Natuurakkers’ in Park Lingezegen, het idee presenteerde om een congres te organiseren en Mark Sheperd uit te nodigen, besloot Hofstra|Heersche hier zowel inhoudelijk als financieel een bijdrage aan te leveren. Tijdens het congres ‘Van akker naar bos’ presenteerde Sheperd het verhaal van zijn boerderij in de Verenigde Staten. Wij organiseerden een ‘break-out session’ waarin we op zoek zijn gegaan naar nieuwe functies voor kleine landschapselementen als houtwallen.

De presentatie van Sheperd was voor ons aanleiding om ons verder te verdiepen in zijn gedachtegoed, gedachtegoed dat we ook vinden bij Sepp Holzer en Martin Crawford. Bij deze verdiepingsslag werken we samen met Walda Schenk, specialist op het gebied van biologische landbouw, voormalig melkveehouder en net zo onderzoekend en nieuwsgierig als wij. Een opdrachtgever in Hall (gemeente Brummen) gaf ons de gelegenheid deze zoektocht handen en voeten te geven. Hij wil een bestaand bos omvormen tot een bos waarin iets te halen is, een ‘bos met voedselboselementen’ dus.

Gedurende een jaar bezochten we dit bosperceel elke drie weken. Samen met de eigenaar, Walda Schenk, een boer uit de omgeving, een vrijwilliger van de natuurvereniging en een buurtbewoner. Samen leerden we het bos kennen. Bij sneeuw, bij regen, bij kou en bij warmte. We zagen de bladeren komen in de lente en vallen in de herfst. En gedurende deze wandelingen ontstonden ideeën en wijzigden ze weer. Ontwerpen in alle rust.

In het kader van onze zoektocht bezochten we ook het bedrijf van Sepp Holzer en dat van Martin Crawford. Hoewel we beide bezoeken erg inspirerend vonden, blijkt het verschil tussen theorie en praktijk nog altijd levensgroot. De onderzoekende houding van Martin Crawford sprak ons aan. Hij kan momenteel met acht personen eten van één hectare bos van twintig jaar oud. De koolhydraten van de éénjarigen en de eiwitten uit vlees missen dan in je dieet. Ook verwerken en distribueren van de gewassen is nog een uitdaging.

De bevindingen van onze excursies zijn vastgelegd in woord en beeld. Ze geven een inkijkje in de zoektocht van een geïnspireerde groep mensen. Tegelijkertijd wordt duidelijk dat een voedselbos meer is dan een bos met fruitbomen. Voorlopig moeten we ons richten op uitwisseling van ideeën tussen permacultuur, reguliere landbouw en biologische landbouw. Alleen samen komen we verder.

Kenmerken

Kenmerken

Meerjarige teelten

Locatie: Oeken, Gelderland

Opdrachtgever: Particulier

Partners: Walda Schenk

Status: In uitvoering

Periode: 2017

Thema: Permacultuur. Alternatieve teelten.