Landschap

Eendragtspolder-Schetsontwerp-Rapport-041215_Pagina_31-1280x868.jpg
Een historische polder vol voorzieningen onder de rook van Rotterdam

Hennipgaarde

Het Wereldkampioenschap Roeien 2016 werd georganiseerd op de Willem Alexander Baan in de Eendragtspolder. De roeibaan is in 2013 aangelegd. In de aanloop naar het WK bleek de aanleg van extra parkeerplaatsen noodzakelijk. Recreatieschap Rottemeren besloot het parkeren te combineren met de aanleg van een recreatief uitloopgebied voor inwoners van Zevenhuizen. In totaal ging het om negen hectare. Studio Ronald van der Heide en Hofstra|Heersche zijn gevraagd bij te dragen aan een participatieproces. Zij stelden ook het ontwerp op. Bureau Dialoogisch was verantwoordelijk voor de invulling van het participatietraject.


Gevarieerde kavels

De historische ontwikkeling van de Eendragtspolder inspireerde de ontwerpers. Van smalle, opstrekkende kavels naar grotere eenheden en uiteindelijk blokken met kaarsrechte kavelpaden. Een schril contrast met de kleinschaligheid rond de bebouwing, die tot halverwege de vorige eeuw in stand bleef.







Intensief traject met omwonenden

Tijdens verschillende bijeenkomsten met bewoners zijn ideeën, bouwstenen en wensen besproken en gedeeld. Onder leiding van Hofstra|Heersche en Studio Ronald van der Heide hebben verschillende inrichtingselementen een plek op de kaart gekregen. Zo ontstond een kleinschalige wereld achter de woningen: een wereld van fruitbomen, plukweides, beweegpolder en een speelpolder. Achter deze wereld opent zich een weids polderpanorama. De kavels zijn hier groter, maar niet zo groot als in de huidige situatie. De percelen kunnen gebruikt worden voor stadslandbouw of biologische landbouw. Ze kunnen ook verpacht worden aan een lokale boer. Als het weidse karakter maar in stand blijft.



Aspect image
Aspect image
Aspect image
Aspect image
Aspect image
Aspect image
Aspect image


Ruimtelijk concept

Het weidse polderlandschap eindigt in een griendenlandschap met stinzenplanten op de bodem en filterend het zicht op het parkeerterrein. Het parkeerterrein is de grootste maat in het ontwerp. De groene aankleding maakt recreatief medegebruik en beweiding mogelijk.

Alle ontwerpelementen worden aaneengeregen door een centraal wandelpad, geflankeerd door brede toegankelijke watergangen. Deze ‘ruggengraat’ van het ontwerp is ietwat verhoogd en richt zich als een vizier op de Eendragtsmolen aan de horizon. Een nieuwe verbinding tussen Zevenhuizen en de Slingerkade.









Samenwerking

Hofstra|Heersche werkte het schetsontwerp, in samenwerking met SmitsRinsma, uit tot een definitief ontwerp met kostenraming. In een intensief traject met bewonersgroepen hebben de speelpolder, educatieve natuurakkers en een ijsbaan hun vorm gekregen. Het startschot voor de aanleg van de laatste fase is in november 2017 gegeven. ‘Hennipgaarde’. Dat is de naam die bewoners dit bijzondere gebied gaven.





  • Kenmerken
Kenmerken

Hennipgaarde

Locatie: Zevenhuizen, Zuid-Holland

Opdrachtgever: G.Z-H

Partners: Studio Ronald van der Heide, SmitsRinsma advies

Status: Uitgevoerd

Periode: 2015-2017

Thema: Recreatie. Bewonersparticipatie. Landbouw.



Uitloopgebied vol voorzieningen voor de inwoners van Zevenhuizen


111206_Dummy_MVRDV-119-1280x906.jpg
Uniek nieuw Nederlands landschap

Almere Oosterwold

Almere is de jongste stad van Nederland en groeide sinds de stichting in 1975 uit tot de achtste stad van Nederland. Maar de ambitie rijkt verder. Als onderdeel van de metropoolregio Amsterdam is Almere van plan ruim 60.000 woningen te bouwen. Ruimte genoeg, maar men wil dat de diversiteit in bebouwing en doelgroepen toeneemt. Daarom wil Almere het huidige eenzijdige aanbod doorbreken met nieuwe en onderscheidende woonmilieus.


Woonlandschap

Almere Oosterwold is zo’n nieuw woonmilieu. In het huidige agrarische gebied van 4.300 hectare aan de oostzijde van Almere moet een dun bebouwd landschap ontstaan door toevoeging van 15.000 woningen. Het landelijke karakter moet behouden blijven. De gemeente en provincie hebben Niels Hofstra gevraagd mee te denken als deelnemer van het ontwerpteam van de structuurvisie en als adviseur bij de uitvoering van onderdelen.







Bottom-up

De realisatie van Oosterwold betekent dat Flevoland er een nieuw type landschap bij krijgt. Van een grootschalig en monofunctioneel agrarisch polderlandschap zal het gebied op organische wijze transformeren naar een gebied waar (stads)landbouw wordt afgewisseld met landelijke woon- en werkmilieus. De gemeente neemt niet op klassieke wijze de regie: de nieuwe bewoners en ondernemers gaan zelf aan de slag met de opgave. Ze nemen de vormgeving van de eigen kavel, de benodigde landschapselementen, de plaats van de woning, het huis en de ontsluiting zelf ter hand. Om dit proces te voorzien van spelregels is het ‘generieke kavel’ uitgedacht. Iedere bewoner realiseert een stukje van de gehele opgave, zowel het ‘rood’ (bebouwing) als het ‘groen’ (landschap) zoals is vastgelegd in de intergemeentelijke Structuurvisie.



Robuust raamwerk

Door de organische ontwikkeling van het gebied aan de hand van deze spelregels zal een fijnmazig landschappelijk netwerk ontstaan. Een toegankelijk netwerk dat ook een ecologische meerwaarde heeft. Doordat elk initiatief een bijdrage levert aan de ontwikkeling van het landschap zal de hoeveelheid landschapselementen exponentieel toenemen. Bos, singels, boomgaarden, extensieve graslanden, rietland, open water en verspreid liggende erven wisselen elkaar af. Zo ontstaat een uniek en nieuw Nederlands landschapstype.







Nieuw landschap

De realisatie van Oosterwold betekent dat Flevoland er een nieuw type landschap bij krijgt. Van een grootschalig en monofunctioneel agrarisch polderlandschap zal het gebied op organische wijze transformeren naar een gebied waar (stads)landbouw wordt afgewisseld met landelijke woon- en werkmilieus. De gemeente neemt niet op klassieke wijze de regie: de nieuwe bewoners en ondernemers gaan zelf aan de slag met de opgave. Ze nemen de vormgeving van de eigen kavel, de benodigde landschapselementen, de plaats van de woning, het huis en de ontsluiting zelf ter hand. Om dit proces te voorzien van spelregels is het ‘generieke kavel’ uitgedacht. Iedere bewoner realiseert een stukje van de gehele opgave, zowel het ‘rood’ (bebouwing) als het ‘groen’ (landschap) zoals is vastgelegd in de intergemeentelijke Structuurvisie.







  • Kenmerken
Kenmerken

Oosterwold

Locatie: Almere, Flevoland

Opdrachtgever: Gemeente Almere

Opdrachtnemer: DLG

Partners: MVRDV, Grontmij

Status: Intergemeentelijke structuurvisie

Periode: 2014-2015

Thema: Organische woningbouw. Landschap. Stedebouw. Nieuwe natuur.


Organische groei van een kleinschalig landschap


HH-RWS-Bedieningsgebouwen-35-1280x850.jpg
Kansen en randvoorwaarden voor herbestemming in beeld

Vrijkomende brug- en sluiswachtershuisjes

Waterrijk Nederland heeft vele bruggen en sluizen. De meeste sluis- en brugwachters bedienen deze op afstand vanuit een centrale plek, waar ze meerdere bruggen en sluizen onder hun hoede hebben. Vroeger was dat anders. De meeste sluizen en bruggen hadden een eigen sluis- of brugwachter. Daar getuigen de brug- en sluiswachtershuisjes nog van. Soms waren er zelfs meerdere, al dan niet in combinatie met een dienstwoning, afhankelijk van de grootte van het complex.


Aanpak

Omdat ook de oudere sluizen en bruggen zijn gemoderniseerd staan veel bedienposten inmiddels leeg. Rijkswaterstaat, eigenaar van een groot aantal van deze bedieningsposten, heeft Hofstra|Heersche gevraagd om voor verschillende sluizen en bruggen, door heel Nederland, een onderzoek uit te voeren naar de mogelijkheden van herbestemming.







Toerist in eigen land

Het onderzoek is uitgevoerd in samenwerking met de directie Water, Verkeer en Leefomgeving en de lokale beheerders. Hofstra|Heersche stelde voor elk object een gestandaardiseerde vragenlijst op met voor de inventarisatie belangrijke punten: bouwjaar, architect, maar ook type gebouw, aanwezige installaties en gebruik. Ter plaatse werden de verschillende gebouwen nader onderzocht en gefotografeerd.



Aansprekende concepten

In een omvangrijk naslagwerk werd elk bezocht object op gelijkwaardige wijze beschreven en in beeld gebracht. Bovendien is inzichtelijk gemaakt of herbestemming al dan niet mogelijk is. Bij het maken van een inschatting speelde een aantal factoren een belangrijke rol. Denk aan de ligging, het huidige gebruik, de grootte van het object en de iconische waarde.








Kansen voor herbestemming

Sluizen zijn het meest vaak geschikt voor herbestemming. Vooral de oudere sluiscomplexen zijn vaak mooi vormgegeven en ze liggen op aantrekkelijke plaatsen in het landschap. Bedieningsgebouwen van bruggen zijn over het algemeen minder kansrijk. Het voorbijrazende verkeer zorgt hierbij nogal eens voor een onaangename verblijfsplek. Het inventariseren van gebruik, historische waarde en eventuele mogelijkheden voor hergebruik van verschillende gebouwen van Rijkswaterstaat is uitermate zinvol gebleken en heeft een aantal bijzondere kansen in beeld gebracht.




  • Kenmerken
Kenmerken

Gebouwen bij bruggen en sluizen

Locatie: Nederland

Opdrachtgever: Rijkswaterstaat

Partners: –

Status: Onderzoek

Periode: 2016

Thema: Leegstand. Erfgoed. Infrastructuur.


Onderzoek naar kansen voor herbestemming van gebouwen bij bruggen en sluizen


IMG_0130-1280x960.jpg
Voltooiing van monumentaal kasteelpark

Parkbos de Haar

In 2025 is Leidsche Rijn in Utrecht voltooid. Daarmee is het de grootste Vinex-locatie van Nederland. De bewoners, ongeveer 80.000 mensen in zo’n 30.000 woningen, kunnen dan recreëren in een ongeveer 390 hectare groot park. Dienst Landelijk Gebied is verantwoordelijk voor ongeveer 300 hectare hiervan: Groot Groengebied Utrecht, waarvan ook Parkbos De Haar onderdeel is.


Monumentale context

Het ontwerp voor Parkbos De Haar moet aansluiten op het bestaande, monumentale kasteelpark bij Kasteel de Haar. Dit park is aan het begin van de vorige eeuw ontworpen door Henri Copijn in de zogenoemde ‘Engelse landschapsstijl’. Het nieuwe park moet niet alleen voortborduren op het bestaande park maar tegelijkertijd ook een kind van deze tijd zijn. Verder zal het park openbaar toegankelijk worden, terwijl het oorspronkelijke park alleen tegen betaling te bezoeken is. Bovendien moet een bestaand woonlint worden geïntegreerd in het park en is het plaatselijke landschap van de Cope-ontginningen cultuurhistorisch waardevol.







Vanuit het veld

Niels Hofstra en Jan Heersche hebben voor het ontwerp van dit park een werkplek ingericht op het kasteel. Met als redenering dat er op die manier optimaal contact is met de bewoners van het gebied en met het gebied zelf. Een ontwerp dat recht doet aan het al bestaande kasteelpark kan alleen ontstaan op de plek zelf. Met bewoners van het woonlint is, op een zaterdag, een wandeling door het gebied gehouden. Met koffie en gebak. Door het bestuderen van de geschiedenis van het gebied en de verhalen van bewoners, die er soms al generaties wonen, hebben de ontwerpers geprobeerd in de ziel van het landschap te kijken. Het bestaande kasteelpark reikte vervolgens de kapstok voor het nieuwe park aan.

Deze kapstok bestaat uit twee lijnen en een ovale parkweide. De oost-west gerichte Chateletlaan zorgt voor de verbinding met het kasteel, terwijl de noord-zuid gerichte Haarveldselaan de verschillende parkonderdelen met elkaar verbindt. Het park is opgebouwd rondom deze eenvoudige hoofdstructuur.

Verschillende sferen ontstaan door bijzondere beplantingen, forse waterpartijen en bosvlakken, afgewisseld met open plekken en boomgroepen. De Cope-ontginningen zorgen voor afwisseling en ritme, het woonlint wordt een eigen, bijzondere wereld. In het noordelijke weidelandschap met een ontwerp van bijzondere boomgroepen grazen in de zomer de koeien, wie weet kan er in de winter worden geschaatst op de nieuwe vijver.





Het parkbos in onderdelen

Lanenstructuur

De hoofdstructuur van het parkbos kent twee lanen. Het parkbos is rondom deze lanen ontworpen. De laan in noord-zuidrichting, de Haarveldselaan, verbindt de verschillende onderdelen van het park en eindigt op een uitkijkheuvel. De Chateletlaan, is de oost-west verbinding, deze vindt zijn oorsprong voor het chatelet en eindigt bij het Kortjaksepad.

Parkweide en waterstructuur

De ovale parkweide is het hart van het parkbos en gaat intensief gebruikt worden. Hier komen bijzondere plekken en beplantingen en de folly. Men kan hier sporten, wandelen en zonnen. Hoogtepunt is een uitkijkheuvel vanwaar er zicht is op het parkbos en het landschap van het Groene Hart. Er komt in de noordelijke helft van het parkbos een meer open weidelandschap met boomgroepen. Dit deel zal aansluiten op het rustige deel van het bestaande kasteelpark “Klein Limburg”. In het bestaande park van Kasteel de Haar wordt een bordes gemaakt waardoor er uitzicht op het parkbos. De waterstructuur zorgt voor bijzondere plekken, zoals het moeras der cipressen.

Padenstructuur

De door Copijn ontworpen “krakelingvormige” wandelpaden zijn de inspiratiebron geweest voor de padenstructuur in het parkbos. Er wordt gebruik gemaakt van diverse soorten verharding en ook de breedte van de paden verschilt. Deze afwisseling zorgt tijdens de wandeling voor verschillende zichten en sferen. Ook de parkeerplaats wordt volgens dezelfde structuur aangelegd



Aspect image
Aspect image
Aspect image
Aspect image
Aspect image
Aspect image
Aspect image

Cuypers en Copijn

Terwijl Cuypers verantwoordelijk was voor de herbouw van het kasteel was tuinarchitect Henri Copijnbelast met de aanleg van het kasteelpark.

In samenwerking met Cuypers ontwierp hij in de periode tussen 1892 en 1909 een romantisch park in de Engelse Landschapsstijl. Het dorpje Haarzuilens, dat oorspronkelijk aan de voet van het kasteel lag, werd voor de aanleg van het park verplaatst naar de huidige locatie. Overigens werd dit nieuwe dorp gebouwd door dezelfde architecten als die zich bezighielden met de restauratie van het kasteel, waaronder Pierre Cuypers en zijn zoon.

Karakteristiek voor het door Copijn ontworpen park zijn de natuurlijk gevormde, schijnbaar oneindige waterpartijen en de krakelingvormige rondwandelingen in het Noorder- en Zuiderpark. Rondom het kasteel is er ruimte voor meer formele elementen als een Grand Canal, een Romeinse tuin en verschillende parterres.

Om het park direct na aanleg al een enigzins volwassen uiterlijk te geven werden volgroeide bomen van de Utrechtse Heuvelrug gehaald en geplant in het nieuwe park. Dat hiervoor in de stad Utrecht enige huizen gesloopt moesten worden deed blijkbaar niet terzake.

Oorspronkelijk was het de bedoeling om een groter terrein als park in te richten. Copijn heeft hiervoor ook een ontwerp gemaakt, waarbij het kasteel middelpunt van het park was. Door geldgebrek is uiteindelijk echter maar de helft van het ontwerp ten uitvoer gebracht.



  • Kenmerken
Kenmerken

Parkbos De Haar

Locatie: Haarzuilens, Utrecht

Opdrachtgever: Gebiedscommissie Utrecht-West

Opdrachtnemer: DLG

Partners: Michael van Gessel, Ronald Buiting

Status: Definitief ontwerp, deels uitgevoerd door derden

Periode: 2009-2011

Thema: Gebiedsontwikkeling. Recreatie. Erfgoed.


Monumentaal kasteelpark nadert voltooiing


DSC0092-1280x850.jpg
Op zoek naar het ‘verhaal van het kanaal’.

Kijk op de ruimtelijke kwaliteit van kanalen

Rijkswaterstaat beheert een groot aantal kanalen in Nederland. Deze Rijkskanalen kunnen meestal bogen op een lange historie. De leeftijd van de kanalen varieert van enkele honderden tot tientallen jaren. De kanalen zijn een belangrijk onderdeel van het culturele erfgoed van Nederland.

Aanpak

Hoewel bij de aanleg van kanalen functionele eisen voorop staan, is in veel gevallen nagedacht over de landschappelijke vormgeving van de kanalen. Soms op voor de tijd van aanleg vooruitstrevende wijze.

Door de gestage ontwikkelingen in de scheepvaart worden schepen steeds langer, hoger en breder. De kanalen worden met enige regelmaat aangepast aan de nieuwe eisen. Veel voorkomende aanpassingen zijn verbreding en verdieping van het kanaal, vergroting van de schutcapaciteit van sluizen en aanpassingen aan bruggen ten behoeve van een grotere doorvaarthoogte.







Kwaliteit in beeld

De ruimtelijke kwaliteit van de kanalen blijft bij nieuwe ontwikkelingen vaak onderbelicht, en in veel gevallen ontbreekt het ruimtelijke ‘verhaal van het kanaal’. Daarom vroeg Rijkswaterstaat Dienst Landelijk Gebied een handreiking op te stellen die de kwaliteit van de kanalen vat in een overzichtelijk handboek: ‘Kijk op de ruimtelijke kwaliteit van kanalen’.

Dit handboek bestaat uit meerdere delen. Een overkoepelend deel beschrijft de methodologie en typologie van alle Rijkskanalen. Daarnaast is er voor elk kanaal apart een supplement opgesteld.

Aan de hand van archiefonderzoek en interviews zijn per kanaal de oorspronkelijke inpassings- en vormgevingsprincipes achterhaald. De huidige situatie werd geanalyseerd en naast de oorspronkelijke vormgevingsprincipes gelegd. Tot slot werden de kernkwaliteiten benoemd en werden de ruimtelijke opgaven per kanaal in beeld gebracht.



Werkwijze

Voor het opstellen van de handreiking is samen met Rijkswaterstaat, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) en SteenhuisMeurs een stramien ontwikkeld. Daarvoor werden historische prenten, (GIS) kaarten, foto’s en tekeningen gebruikt.

Zo zijn de volgende kanalen in beeld gebracht: Noordzeekanaal, Twentekanalen, Julianakanaal, Amsterdam – Rijnkanaal, Van Starckenborgkanaal, Prinses Margrietkanaal en het Eemskanaal.






  • Kenmerken
Kenmerken

Kijk op de ruimtelijke kwaliteit van kanalen

Locatie: Nederland

Opdrachtgever: Rijkswaterstaat

Opdrachtnemer: DLG

Partners: SteenhuisMeurs

Status: Onderzoek

Periode: 2013-2015

Thema: Erfgoed, onderzoek, water, infrastructuur

Omschrijving kort: Op zoek naar de ruimtelijke kwaliteit van rijkskanalen


Het resultaat? Kijk op de kwaliteit van kanalen.


DSC0405-1280x850.jpg
Op (onder)zoek naar de belevingswaarde van onze Nationale Parken

Nationale Parken van Wereldklasse

‘Nationale Parken nieuwe stijl’ is een driejarig programma van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Het doel van het programma is om de Nederlandse natuurgebieden aantrekkelijker te maken en te ontsluiten voor internationaal toerisme. Zo kunnen deze gebieden een groene aanvulling vormen op bestaande bestemmingen en bijdragen aan een betere spreiding van toeristen over Nederland. Om het denken over de nationale parken inhoud te geven heeft het Atelier Rijksbouwmeester Hofstra|Heersche gevraagd onderzoek te doen naar twee (potentiele) nationale parken. Ook zijn de Nederlandse nationale parken in internationaal perspectief geplaatst.


Aanpak

Hofstra|Heersche heeft gekeken hoe het staat met ‘onze’ nationale parken in vergelijking tot nationale parken in het buitenland. Daartoe zijn zes verschillende, door ons zelf bezochte nationale parken in het buitenland geanalyseerd. Per park is een algemene beschrijving gegeven, wordt ingegaan op het belevingsaspect en is uitgezocht welke faciliteiten het park heeft en hoe de digitale informatievoorziening is georganiseerd. De belangrijkste karakteristieken zijn overzichtelijk weergegeven op kaart en in tabel. De nationale parken in het buitenland zijn vervolgens vergeleken met nationaal park de Utrechtse Heuvelrug en met de Zuidwestelijke Delta (Zeeland en de Biesbosch) in Nederland.







Toerist in eigen land

Vervolgens zijn we vier dagen lang als toerist in eigen land op zoek gegaan naar de ultieme nationale parkervaring. We hebben gefietst, gekanood, gevaren en geploeterd. Van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat. Soms spontaan, soms goed georganiseerd. Deze dagen hebben indruk gemaakt. Persoonlijke ontmoetingen die ons bijblijven, onverwachte ervaringen en sublieme momenten van natuurbeleving. Al onze ervaringen, groot en klein, positief en negatief, zijn te lezen in ons ‘Dagboek van een avonturier’. Want soms zeggen details meer dan abstracties en concepten.



Aansprekende concepten

Tot slot hebben we ons, met internationale kennis en nationale ervaring, gewaagd aan twee concepten voor onze onderzoeksgebieden. Voor de Utrechtse Heuvelrug hebben we een veelkleurig kralensnoer ontwikkeld. Een afwisseling van verende venen, pimpelpaarse heidevelden, stuivende duinen, hoge toppen en diepe dalen. Dit alles verbonden door een wonderschoon wandel- en fietsnetwerk en rijkelijk voorzien van gastvrije bezoekerscentra.






Zuidwestelijke Delta

De Zuidwestelijke Delta laat zich in slechts één woord vangen: dynamiek. Eindeloze zandstranden en brede duinstroken, slikken en schorren, dijken en dammen vertellen het verhaal van de ontmoeting tussen zoet en zout. Overweldigend natuurschoon. Eb en vloed, stuivend zand, zuigend slik en weelderige wilgenwouden. Over water verbonden door een netwerk van nieuwe vaarverbindingen. Over land worden de fraaiste (erfgoed)routes aan elkaar geregen. Zo biedt de Delta altijd iets bijzonders. Of je nu voor een halve dag komt of voor drie dagen.





Utrechtse Heuvelrug

Welkom in het toekomstige Nationaal Park de Heuvelrug. Het gebied beslaat de gehele stuwwal en alle haar omringende landschappen. Beleef het fenomeen met haar spectaculaire hoogteverschillen en weidse zicht op de omgeving.

AfwisselingHet Nationaal PUark brengt een grootse diversiteit aan Nederlandse landschappen bij elkaar. Het biedt natte en verende venen, pimpelpaarse heidevelden, stuivende droge duinen, hoge toppen en diepe dalen.

KralenOntdek elk van deze landschappen vanuit een goed bereikbare uitvalsbasis. Deze bezoekerscentra zijn onderling verbonden door een uitgekiend routenetwerk over land of over water en fungeren als transferia. Per bus, op de fiets of te voet kun je op weg naar het volgende transferium. Vanuit de bezoekerscentra beleef je de sublieme natuur die Nationaal Park Heuvelrug te bieden heeft.

De bezoekerscentra worden verbonden door een wonderschoon wandel- en fietsnetwerk. De routing ligt te midden van de ongerepte natuur en cultuurhistorische landschappen. Het tracé doorkruist verschillende landschappen en is rijk aan reliëf. De route brengt je op de meest bijzondere plekken van de Heuvelrug. Zo kom je langs de Eenzame eik, het hoogste punt van de heuvelrug, het prachtige Leersumse veld en de hoge uitkijktoren ‘de Kaap’.





  • Kenmerken
Kenmerken

Nationale Parken van Wereldklasse

Locatie: Den Haag, Zuid-Holland

Opdrachtgever: Atelier Rijksbouwmeester, Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

Partners:  Veronika Kunclová

Status: Onderzoek

Periode: 2016

Thema: Beleid. Natuur. Recreatie. Internationaal.

Omschrijving kort: Onderzoek naar de belevingswaarde van Nationale Parken


Het resultaat? Nationale Parken van wereldklasse.


Medler-1950-1280x683.png
Nieuwe verdienmodellen zorgen voor voortbestaan landgoed

Landgoed ‘t Medler

In de gemeente Bronckhorst ligt een groot aantal landgoederen, publiekstrekkers die het Achterhoekse landschap in de loop van eeuwen hebben gevormd. Tegenwoordig hebben veel landgoederen moeite om te overleven. De gemeente Bronckhorst schiet de eigenaren te hulp. Niet door het geven van subsidies, maar door het aanbieden van een ‘schetsschuit’. Dat is een interactief ontwerptraject met de omgeving en specialisten waarin zal worden gezocht naar concrete projecten die kunnen bijdragen aan de duurzame instandhouding van het landgoed. Eén van de landgoederen die een schetsschuit aangeboden kreeg, is landgoed ’t Medler in Vorden.


Duurzame instandhouding

Concrete en realistische projecten kunnen bijdragen aan de duurzame instandhouding. Hofstra|Heersche zocht, in samenwerking met de gemeente Bronckhorst, naar de juiste personen die een bijdrage kunnen leveren. Het gaat daarbij om een zorgvuldige mix van enerzijds specialisten en anderzijds omwonenden en overheden. Tijdens een werksessie van één dag op het landgoed en een terugkomdag van een halve dag op het gemeentehuis werd een groot aantal ideeën en suggesties voor projecten geoogst.







Resultaatgerichte werkwijze

Hofstra|Heersche is verantwoordelijk voor de organisatie, projectleiding en de vormgeving van de inhoud. Voorafgaand aan de werksessie kregen alle deelnemers een zorgvuldig samengestelde informatiebundel met de geschiedenis en actuele thema’s op en rond het landgoed. De resultaten van de eerste werksessie zijn ingevoegd in de bundel, onderzoeksvragen zijn geformuleerd en uitzoekpunten genoteerd. De belangrijkste punten werden verder uitgediept op de terugkomdag.



Afspraken vastgelegd

In het eindrapport, de ‘Verklaring van ’t Medler’, is een aantal afspraken tussen gemeente en landgoed opgenomen die bijdragen aan de duurzame ontwikkeling en instandhouding van het landgoed. De directeur/rentmeester van het landgoed en de wethouder ondertekenden deze verklaring gezamenlijk in het bijzijn van de pers. De eerste stappen met betrekking tot de uitvoering zijn inmiddels gezet: er wordt gewerkt aan de verplaatsing en herbestemming van een monumentale koepel, die nu nog met de voeten in het asfalt van een provinciale weg staat.








Nieuwe verdienmodellen zorgen voor voortbestaan landgoed


Schootsvelden-070115-1280x909.jpg
Fort Pannerden opent haar deuren als belevingscentrum

Fort Pannerden

Fort Pannerden in de gemeente Lingewaard is tegenwoordig een belevingscentrum. Hofstra|Heersche werkte samen met Oomen Landschap en Tinker Imagineers aan de inrichting van de buitenruimte. Het plan omvat onder meer de realisatie van nieuwe routes, een parkeervoorziening en de inrichting van de buitenruimte.

Belevingscentrum

Fort Pannerden had lange tijd een militaire functie. Het fort was bedoeld als sperfort om de vijand zo lang mogelijk tegen te houden tot de inundatiewerken van de Nieuwe Hollandse Waterlinie functioneerden. Daarnaast moest het fort zien te voorkomen dat het Pannerdensch Kanaal afgedamd zou kunnen worden, waardoor de Nieuwe Hollandse Waterlinie zonder water kwam te zitten. In het belevingscentrum krijgt de bezoeker informatie over deze militaire geschiedenis te zien, zoals over de ‘Kringenwet’.







Geïnspireerd door het verleden

Om het belevingscentrum goed te doen functioneren zijn er enkele nieuwe voorzieningen gewenst. Hofstra|Heersche heeft het ontwerp hiervoor gemaakt.

Bij het dorpje Sterreschans hebben we een parkeervoorziening ingepast in de Biezewei. Van hieruit start de wandeltocht op weg naar het fort. Het schootsveld rond het dorp wordt hiervoor gereconstrueerd en achterstallig onderhoud wordt weggewerkt. De entree langs de weg naar het fort is opnieuw vormgegeven.

Verschillende routes leiden vervolgens naar het fort. Een nieuwe struinroute door de fraaie uiterwaarde, en de nette schoenenroute over de huidige weg. Langs de route komt men in aanraking met het militaire verleden van het gebied. Zo komen er aan weerszijde van de weg geschutsdijken, alwaar men nu kan plaatsnemen om uit te rusten. Ook de historische kringenwet is zichtbaar gemaakt.



Kringenwet

De kringenwet hield in dat er binnen een straal van driehonderd en zeshonderd meter binnen het fort toestemming nodig was voor gebouwen. Deze gebouwen moesten van hout zijn, zodat ze in geval van oorlog in brand konden worden gestoken om het schootsveld vrij te maken. Onder andere deze unieke wet maken we door diverse ingrepen zichtbaar in het veld.




De geschiedenis komt tot leven

De buitenruimte op en rond het fort en de entree worden aangepast om plaats te bieden aan horeca. Door de oorspronkelijke toegang met karakteristieke, functionele bocht te herstellen ontstaat op een slimme manier ruimte voor een terras met fantastisch uitzicht.

Elders in het gebied wordt een uitkijkpunt geplaatst. Dit krijgt de vorm van een ‘baken’ dat exact op de overgang van twee kringen staat. De binnenste helft van de toren is van hout, de buitenste helft van steen. De vorm van het baken is geïnspireerd op een grenspaal van het ministerie van Oorlog in dit gebied.






Voorzieningen

Omdat Fort Pannerden onderdeel is van de Nieuwe Hollandse Waterlinie ontwierpen we een unieke fietsenstalling: de waterlinie fietsenstalling. De vormgeving is afgeleid van de tankversperringen die om het fort lagen ten tijde van de mobilisatie. De versperringen inspireerden ons tot een fietsenstalling op dezelfde plek zonder afbreuk te doen aan het bijzondere karakter van die plek. Parkeer je fiets tegen een tankversperring.






  • Kenmerken
Kenmerken

Fort Pannerden

Locatie: Doornenburg, Gelderland

Opdrachtgever: Gemeente Lingewaard

Partners: Tinker Imagineers, Staatsbosbeheer

Status: Deels uitgevoerd

Periode: 2014-2015

Thema: Recreatie. Landschapsontwerp.

Omschrijving kort: Trotseer de elementen: Fort Pannerden opent haar deuren als belevingscentrum


Het resultaat? Nationale Parken van wereldklasse.


presentatie-Waalenburg-DLG-16-1280x905.jpg
Natuurparel in het hart van Texel

Polder Waal en Burg

In het hart van Texel ligt de polder Waal en Burg. Deze zeventiende-eeuwse polder is aangelegd in een oud kwelderlandschap, waarvan de restanten nog steeds in het landschap te zien zijn. Natuurmonumenten kocht de polder in 1909 en ontwikkelde het landschap samen met Jac. P. Thijsse. Waal en Burg is een van de eerste landschappen op Texel die eigendom werd van Natuurmonumenten.


Robuuste natuur

De polder wordt nu ingericht als een natuurgebied en is onderdeel van Natuurnetwerk Nederland, de vroegere Ecologische Hoofdstructuur. De provincie Noord-Holland heeft Dienst Landelijk Gebied gevraagd een inrichtingsplan op te stellen voor de polder. Ecologie, hydrologie, landschap en cultuurhistorie zijn daarbij leidende begrippen.







Leesbaar landschap

Polder Waal en Burg is een prachtig voorbeeld van een gelaagd landschap. De nog steeds aanwezige kreek en twee kolken (restanten van voormalige dijkdoorbraken) getuigen van de vroegere dynamiek van eb en vloed, van dijkdoorbraken en het gevecht tegen het water. Steeds meer terrein wist men op de natuur te winnen, steeds efficiënter ook. Aanvankelijk regelde men de afwatering van de polder via de bestaande kreek. Later werd een stelsel van rechte sloten, gekoppeld aan een breder afwateringskanaal benut om effectief van het water af te komen. Deze gelaagdheid, het overwinnen van de natuurkrachten en nu het teruggeven aan de natuur vormen samen het bijzondere verhaal van deze polder. Een verhaal dat leidend is voor de inrichting als natuurgebied.



Gedragen concept

In nauwe samenwerking met gebiedspartijen, de provincie, ecologen en hydrologen gaf Jan Heersche het inrichtingsplan vorm. De nog aanwezige kreekstructuur met daaraan gekoppelde kolken vormen de ruggengraat van het nieuwe natuurgebied. De structuur van sloten zorgt voor een fijnmazig netwerk van ondiep water met bloemrijke randen en wordt slim benut om de recreatieve druk te reguleren. Tussen de sloten ontstaan verschillende gradiënten van nat naar droog. Hier kunnen weidevogels foerageren en broeden. Recreanten kunnen er uitwaaien of picknicken tussen de stinzenplanten van een voormalig erf. Zo biedt de polder straks voor elk wat wils, voor mens en dier.







  • Kenmerken
Kenmerken

Waal en Burg

Locatie: De Waal, Noord-Holland

Opdrachtgever: Provincie Noord-Holland

Opdrachtnemer: DLG

Partners: Natuurmonumenten

Status: Inrichtingsplan

Periode: 2013

Thema: Natuur. Recreatie.


Natuurparel in het hart van Texel.


luchtfoto-RWS-1280x853.jpg
Natuurwaarden en piekafvoer hand in hand

Cortenoever

Voor het terugleggen van de IJsseldijk bij Cortenoever, in de gemeente Brummen, kocht het Bureau Beheer Landbouwgronden (BBL) een aantal landbouwbedrijven aan. Voortvloeiend uit deze aankoop heeft de provincie Gelderland het eigendom verworven van ongeveer 50 hectare grond in de uiterwaard. Zo ontstond een solide basis voor verdere duurzame ontwikkeling van dit deel van de IJssel. Zowel voor waterveiligheid, rivierbeheer, landbouw, natuurontwikkeling en het verbeteren van de leefbaarheid. De provincie Gelderland heeft Hofstra|Heersche gevraagd een werksessie met belanghebbenden te organiseren en een schetsontwerp op te stellen voor de uiterwaarden van Cortenoever.


Unieke uiterwaarde

De uiterwaarden bij Cortenoever vallen op door hun rijke, kleinschalige reliëf: de uiterwaarden zijn een zogenaamd ‘kronkelwaardenlandschap’. Een dergelijk landschap komt nog maar zelden in ongeschonden staat voor. Het ontstond doordat de rivier zich in het verleden voortdurend verlegde. In de buitenbochten trad erosie op, in de binnenbocht juist sedimentatie. Zo ontstond een afwisselend landschap van stroomruggen en verzande geulen. De hogere delen waren geschikt voor bewoning en een enkele kleine akker, de lagere gronden waren in gebruik als hooiland. Hagen van meidoorn en ander, doornig struweel dienden als natuurlijke afscheiding.







Integrale aanpak

Dit waardevolle, karakteristieke mozaïeklandschap is wezenlijk anders dan het landschap in de uiterwaarden van andere rivieren. Het is belangrijk dit karakter te behouden en waar mogelijk te versterken. Daarnaast wordt gezocht naar locaties waar zich hard- en zachthoutooibos kan ontwikkelen en is het belangrijk dat de oppervlakte stilstaand (kwel)water toeneemt. Van deze ontwikkelingen profiteren meerdere planten- en diersoorten. Tijdens een workshop met diverse belanghebbenden, waaronder het waterschap, Rijkswaterstaat en Staatsbosbeheer, is een eerste aanzet voor de inrichting gemaakt. Hofstra|Heersche werkte deze aanzet uit tot een schetsontwerp waarin alle doelen en opgaven aan bod kwamen.



Nieuw elan

Het mozaïeklandschap werd in het ontwerp verder verfijnd. Op hoge plekken in de nabijheid van erven worden natuurakkers ontwikkeld. Door de kronkelwaarden te ontdoen van slib vangen de geulen weer kwelwater van de Veluwe af, terwijl op de hogere delen glanshaverhooiland of hardhoutooibos kan ontstaan. Nieuwe wegen zorgen, in aansluiting op de reeds bestaande infrastructuur, voor een optimale beleving van het gebied. Een afwisseling tussen lucht, water en land, tussen geurend hooi en bloemrijke akkers. Een landschap zoals Jan Voerman het geschilderd kon hebben.










  • Kenmerken
Kenmerken

Cortenoever

Locatie: Brummen, Gelderland

Opdrachtgever: Provincie Gelderland

Partners: Rijkswaterstaat, Staatsbosbeheer

Status: Inrichtingsplan

Periode: 2015-2016

Thema: Gebiedsontwikkeling. Recreatie. Nieuwe natuur. Ruimte voor de rivieren.


Natuurwaarden en piekafvoer hand in hand.