Natuur Archieven - Hofstra|Heersche

Burgercoöperatie Land van Ons is er, mede met behulp van omwonenden, in geslaagd een bijzonder perceel in Wassenaar te verwerven. Daarmee is het deels ontwikkelen en bebouwen van dit karakteristieke tuinbouwgebied afgewend. Daarop volgt de vraag op welke manier het perceel opnieuw van betekenis kan worden en voor wie? De primaire doelstelling van Land van Ons volgend beogen zij een biologisch agrarisch gebruik van de percelen en behoud en ontwikkeling van de landschappelijke en natuurlijke kwaliteiten.

De eerste stap in de ontwikkeling van een visie op het project is een historische analyse. Want voor je weet wat je wilt ontwikkelen, is het goed een grondig zicht te krijgen op het ontstaan en de ontwikkeling van het gebied. Na een duiding van het landschap beschrijven we de ontstaansgeschiedenis op chronologische wijze aan de hand van beschikbaar historisch kaartmateriaal en archief- en bronnenonderzoek. Vervolgens tonen we op schematische wijze de opeenvolgende veranderingen van het perceel vanaf de ingebruikname. We benoemen aan de hand van bouwstenen welke kernkwaliteiten we zien.

Tot slot hebben we samen met Land van Ons en Tuinderij WIJdehorst, een maatschappelijk betrokken ondernemer, een visie uitgetekend voor het gebied. Inmiddels zijn de vrijwilligers van Land van Ons en tuinder Erwin voortvarend van start gegaan met de de inrichting van het gebied en de teelt van groenten, bloemen, kruiden en fruit. Samen laten zij zien dat lokale, duurzame en seizoensgebonden teelt van producten, met oog voor ecologie en landschap mogelijk is.

Ons onderzoek is tot stand gekomen dankzij een subsidie uit de Erfgoedlijn Landgoederenzone van de provincie Zuid-Holland

Kenmerken

Kenmerken

Goed land tussen landgoederen

Locatie: Wassenaar

Opdrachtgever: Land van Ons

Partners: Provincie Zuid-Holland, Tuinderij Wijdehorst, alle vrijwilligers van Land van Ons, Oswald Lagendijk

Status: Onderzoek, ontwerp, in uitvoering

De gemeente Nijkerk heeft het initiatief genomen om een planproces te organiseren voor het Hoevelakense Bos en zijn omgeving waarbij alle betrokkenen actief mee kunnen denken over de toekomst van het bos en zijn omgeving. Samen met Jan Maurits van Lingen (Xi ontwerp) en de betrokken hebben we gewerkt aan een robuuste visie voor de toekomst van het Hoevelakense Bos en omgeving. De visie bevat een concreet en financieel haalbaar uitvoeringsplan voor de komende jaren waarmee we de recreatieve capaciteit van de omgeving van het Hoevelakense Bos vergroten. Hiermee zijn we in staat de recreatieve druk beter te verdelen waarbij de historische en ecologische waarden worden behouden en waar mogelijk ontwikkeld.

Landgoed Hoevelaken kent een rijke cultuurhistorie van lanen, zichtlijnen en waterpartijen. De Middenlaan, waar het park omheen is ontworpen, is nog duidelijk herkenbaar. Andere cultuurhistorische elementen die het park en bos zo bijzonder maken zijn verwaarloosd of verdwenen.

De maatregelen die we voorstellen zijn er op gericht om de cultuurhistorie, zowel in het Hoevelakense Bos als daarbuiten, beter zichtbaar en beleefbaar te maken. De historische padenstructuur wordt, waar mogelijk, hersteld. Het ‘sterrenbos’ dat ooit in het zuidelijke deel van het Hoevelakense Bos lag, wordt deels gereconstrueerd en op een logische manier verbonden met de routestructuur in en om het bos.

Hoewel in het noordelijk deel van het bos de nadruk meer op natuur komt te liggen, zoals dat in de aanleg van de ‘Wildernisse’ ook bedoeld was, worden de routes gekoppeld aan het Engelse en Franse Werk. Deze werken worden geconserveerd zodat ze niet verder in verval raken. Hiermee worden deze bijzondere ontwerpelementen uit de oorspronkelijke parkaanleg zichtbaar en herkenbaar voor de bezoekers.

Oude kerkepaden in het gebied vormen een aanleiding voor nieuwe routes van en naar het bos. Ten westen van het bos wordt zo een nieuw wandelpad op een oude plek in ere hersteld. Ook buiten het Hoevelakense Bos is er aandacht voor de cultuurhistorie. Ten oosten van het bos ligt het voor de veengebieden karakteristieke slagenlandschap. Lange, smalle kavels worden van elkaar gescheiden met sloten en elzensingels. Behoud en ontwikkeling van dit landschap is hier de inzet.

Ten westen van het Hoevelakense Bos gaat het slagenlandschap over in het mozaïek van blokvormige kavels die de opmaat vormen voor de hogere en drogere Utrechtse Heuvelrug. Dit verschil in kavelstructuur komt tot uitdrukking in de vormgeving van het ‘nieuwe landschap’ dat zich hier zal ontwikkelen. Ten zuiden van het Hoevelakense Bos kan de oorspronkelijke locatie van het eerste Huis Hoevelaken dienen als bron van inspiratie voor de verdere ontwerpuitwerking van dit gebied.

Om tot een ontwikkelingsvisie voor het Hoevelakense Bos en Omgeving met draagvlak onder betrokkenen te komen is een interactief planproces georganiseerd
waarin iedereen mee kon denken.

Bewoners en grondeigenaren zijn uitgenodigd in het dorpshuis om mee te denken in het proces en hun eerste ideeën geven. Met enkele sleutelfiguren zijn vooraf persoonlijke gesprekken gevoerd. Op de dag van Ons Hoevelakens Bos & omgeving hebben we ons kamp opgeslagen in een tent in het bos en konden mensen ideeën inbrengen. Een werkteam bestaande uit bewoners en experts is hiermee aan de slag gegaan. Dit heeft geresulteerd in een kansenkaart. Vervolgens zijn we met de kansenkaart letterlijk de markt op gegaan. Hier konden veel mensen hun mening geven over de opbrengst.

In een eerste openbare atelier is vervolgens verder gewerkt aan de basis voor de ontwikkelingsvisie. De avond werd voorbereid door het werkteam. Tijdens het tweede openbare atelier is de concept ontwikkelingsvisie aangescherpt en zijn dilemma’s nader uitgewerkt. Tijdens het hele proces werden regelmatig nieuwsbrieven verstuurd en kon iedereen het verloop van het project volgen op de projectwebsite.

De ontwikkelingsvisie is het resultaat van een proces van maanden interactieve planvorming. De tussenresultaten zijn steeds gedeeld en opgenomen op de projectwebsite. In de ontwikkelingsvisie zijn belangen en ideeën van alle betrokkenen door de opstellers afgewogen. Er is een visie ontwikkeld die antwoord geeft op het doel van de opgave. In het proces was vaak consensus maar soms was er sprake van meningsverschillen en dilemma’s. Daarin hebben de opstellers keuzes gemaakt waarbij ze het overkoepelende doel van het project leidend lieten zijn. Dit in overleg met de gemeentes Nijkerk en Amersfoort en Stichting Geldersch Landschap en Kasteelen. De keuzes werden voorgelegd aan het openbaar atelier. Als begrip ontbrak werden keuzes heroverwogen en/of beter onderbouwd.

Het resultaat is een breed gedragen ontwikkelingsvisie.

Het Hoevelakense Bos kent een grote diversiteit aan gebruikers. Mensen wandelen er met of zonder (loslopende) hond, wandelen met hun kleine kinderen, lopen er hard, rijden er paard of maken gebruik van de fietsroute door het bos. Met een toenemend aantal bezoekers is het onvermijdelijk dat de verschillende gebruiksvormen soms met elkaar in conflict komen. Mensen schrikken van een ruiter te paard, ervaren overlast van loslopende honden of horen een fietser niet aankomen.

Op verschillende manieren proberen we in deze visie iedereen een plek in het bos te geven. Enerzijds verminderen we de recreatiedruk door het Hoevelakense Bos uit te breiden. Anderzijds is het zaak om te kijken of bezoekers in het bos moeten zijn of dat het bos onderdeel is van een functionele route van huis naar werk of school. Verder stellen we zonering voor waarbij het duidelijk is welke medegebruikers van het bos je tegen kunt komen: fietsers, ruiters, wandelaars met loslopende hond, wandelaars met hun hond aan de lijn en wandelaars zonder hond. Op die manier streven we naar een duidelijke en veilige situatie en voorkomen we conflicten in het gebruik. Het is onvermijdelijk dat daarbij rigoureuze keuzes worden gemaakt.

Verreweg het grootste deel van de bezoekers van het Hoevelakense Bos bezoekt het bos om er een wandeling te maken en te genieten van de historie en de natuur. De ambitie is dan ook om het Hoevelakense Bos & Omgeving wandelen prioriteit te geven. Het fijnmazige netwerk van wandelpaden blijft voor het overgrote deel dan ook in tact. Een enkel pad wordt verlegd zodat het weer de historische lijnen volgt. Het historische padenpatroon is bron van inspiratie bij het herstellen van de padenstructuur. Soms wordt een pad terug gelegd op de oorspronkelijke plaats en/of versmald naar de originele breedte. Veel paden zijn door intensief gebruik en plasvorming steeds breder geworden. In andere gevallen, zoals bij het ‘sterrenbos’, maken nieuwe schakels in het netwerk het gebruik van de historische paden weer mogelijk. Bovendien is het goed denkbaar dat de padenstructuur in dit van oorsprong strakkere, formele parkdeel wordt uitgevoerd in halfverharding. Hiermee kan het formele ‘sterrenbos’ zich onderscheiden van de meer romantische, natuurlijke parkaanleg in de rest van het Hoevelakense Bos.

Na het vaststellen door de gemeenteraad wordt de ontwikkelingsvisie uiteengerafeld in uitvoeringsprojecten. De uitvoeringsprojecten worden in een atelier dat voorbereid wordt door het werkteam benoemd en geprioriteerd. Voor elk project wordt in het uitvoeringsplan in elk geval vastgelegd: het doel (bijdrage aan de realisatie van de visie), de trekker, de betrokkenen en de financiering. Voor de projecten waarbij overheid, burgers, burgerinitiatieven, belangengroepen en/of marktpartijen samenwerken worden vervolgens in bilaterale overleggen intentieovereenkomsten voorbereid.

Uitvoering van de visie vindt plaats op basis van vrijwillige medewerking van grondeigenaren. Geldersch Landschap en Kasteelen is een van belangrijkste grondeigenaren van het gebied. Met hen is steeds intensief overleg gevoerd over de ontwikkelingsvisie.

Kenmerken

Kenmerken

Hoevelakense Bos

Locatie: Gemeente Nijkerk

Opdrachtgever: Geldersch landschap & Kasteelen

Status: Ontwerp

Landgoed de Negen Linden staat aan de vooravond van een transformatie. De gebouwen krijgen een nieuwe
bestemming en worden herontwikkeld. Met de komst van zorgappartementen verandert ook het gebruik van het parkbos. Om een beter zicht te krijgen op de (historische) kwaliteiten van het parkbos en de mogelijkheden die het parkbos biedt om te transformeren naar het nieuwe gebruik hebben we een historische analyse opgesteld van het landgoed. Met een drone hebben we alle bomen en en wandelpaden ingemeten. De data hebben we verwerkt in de historische analyse. Deze uitkomsten bieden ons handvatten bij de aanstaande ontwerpopgave.

Landgoed de Negen Linden kent een fraaie historie waarin de diverse tijdslagen elkaar overlappen. Hieronder ook een ontwerp van de vermaarde landschapsarchitect Zocher. Voor de geoefende kijker zijn de afzondelijke interventies nog altijd zichtbaar in het veld.

Met de transformatie van privaat landgoed tot een zorglandgoed dient zich wederom een nieuwe tijdslaag aan op het landgoed. Deze nieuwe bestemming van het parkbos kan deze bijzondere plaats nieuw leven inblazen, letterlijk en figuurlijk. Het biedt kansen om de kwaliteit van het gehele complex een impuls te geven en gereed te maken voor de toekomst.Welke kansen dat zijn verkennen in een ontwerpstudie.

Kenmerken

Kenmerken

Landgoed de Negen Linden

Locatie: IJsselstreek

Opdrachtgever: –

Partners: Harmonische Architectuur

Status: Onderzoek

Periode: 2022-2024

Thema: Erfgoed. Herbestemming. Park & landgoed. Recreatie.

Deze monumentale boerderij is één van de ‘klassieke’ boerenerven in de Achterhoek die aan de vele veranderingen in de landbouw van de afgelopen decennia is ontsnapt. Waar veel monumentale boerderijen de afgelopen jaren zijn getransformeerd tot woonboerderijen, losgeweekt van het merendeel van de bijbehorende gronden, is dat hier nog niet het geval. Het is geen groot bedrijf, maar het is wel op een natuurlijke manier verknoopt met de bijbehorende gronden.

Die unieke situatie van een monumentale boerderij, verankerd met een kleinschalig landschap willen wij graag behouden en versterken. We hebben daartoe een plan ontwikkeld voor de ontwikkeling en het beheer van een uniek stukje Achterhoek. Zo denken we een actief agrarische bedrijf op een monumentaal erf te kunnen behouden voor de toekomst.

Met de beoogde transformatie en herbestemming leveren de voorliggende plannen een bijdrage in drie grote vraagstukken die momenteel spelen: het ontwikkelen van nieuwe natuur en robuuste ecologische verbindingen, de woningbouwopgave waarbij ook mensen met een modaal inkomen moeten kunnen wonen in een duurzame woning in het groen en tot slot een duurzaam en vitaal platteland. Aan elk van deze drie thema’s willen wij graag een bijdrage leveren.

Kenmerken

Kenmerken

Achterhoeks erf

Locatie: de Achterhoek

Opdrachtgever: Eigen initiatief

Partners: Bosgroepen

Status: Concept

Periode: 2021

De Havelterberg kent een rijke geschiedenis. Het gelaagde landschap dat daarvan het gevolg is, is in en om het plangebied nog afleesbaar. Zo liggen er in de nabijheid van het plangebied hunebedden, zijn er in de ondergrond resten van Celtic Fields en prehistorische woonplaatsen en boerderijen te vinden en hebben er twee grafheuvels gelegen.

Ter plaatse van het plangebied zijn veel sporen uit het verleden verdwenen. Reden hiervoor is dat het gebied ten tijde van de Tweede Wereldoorlog werd ingericht als vliegveld. Daartoe is het maaiveld behoorlijk op de kop gezet: delen van de Havelterberg zijn (of lijken) vergraven, terwijl andere delen zijn opgehoogd. Zo ontstond een vlak en stabiel maaiveld waarop een landingsbaan en verschillende rolbanen met daaraan gekoppeld hangars konden worden gerealiseerd.

Het vliegveld is tegen het einde van de oorlog verschillende malen gebombardeerd door zowel de Engelsen als de Amerikanen. Toch is met name de laag uit de Tweede Wereldoorlog nog goed te beleven. Luchtfoto’s uit die tijd laten een waar slagveld zien met talloze bomkraters. Ze liggen vandaag de dag als poelen in het landschap.

De start- en landingsbaan heeft zich in de loop der tijd ontwikkeld tot een waardevol schraalland met daarin verspreid solitaire bomen en boomgroepen. De rolbanen die vanaf de kop van de landingsbaan naar de noordelijk gelegen hangars lopen zijn, net als de hangars, nog herkenbaar in het landschap.

Het gebied wordt goed gevonden door bezoekers, het kan er een drukte van jewelste zijn. In een betrekkelijk klein gebied gebeurt dan ontzettend veel. Mensen op weg naar het bezoekerscentrum, de schaapskooi, een Vlindertuin en een prehistorische woning banen zich een weg door het gebied. Fietsers, mountainbikers, ruiters en wandelaars delen de paden. Daarbij komt het voor dat verschillende gebruikersgroepen elkaar soms in de weg zitten.

Met een gericht pakket aan maatregelen willen we de natuurwaarden bevorderen, de waterhuishouding op orde te brengen en het recreatief gebruik in het gebied beter inrichten. Zo willen we de waardevolle schraallanden en heidevelden in de nabije omgeving van het plangebied op een robuuste manier met elkaar in verbinding brengen. Met subtiele ingrepen proberen we de ecologische potenties maximaal te benutten terwijl we de tegelijkertijd de gelaagdheid van het landschap inzichtelijk en beleefbaar maken.

Zo willen we de rolbaan terugbrengen in zijn volle breedte van 15 meter en uitvoeren als zandweg. Door zijn breedte biedt de rolbaan plaats genoeg aan wandelaars, ruiters en mountainbikers. Oude bomkraters worden uitgediept ten behoeve van het leefgebied van de kamsalamander. Het bestaande smalspoor wordt benut om de schaapskudde van de schaapskooi naar de schraalgraslanden te leiden. Ook de relatie tussen hangars en rolbanen wordt beter afleesbaar. Al vanaf grote afstand kijk je hierdoor in de hangar, een beeld dat talloze piloten vanuit hun cockpit ook gehad moeten hebben.

Het oostelijk van het plangebied gelegen Uffelterzand heeft in toenemende mate last van verdroging. Het is wenselijk om zoveel mogelijk water, afkomstig van de Havelterberg, ten goede te laten komen van dit gebied. Het bosgebied ten noorden van het plangebied wordt bij voorkeur omgevormd tot een halfopen parkbos. Hierdoor ontstaat een min of meer open verbinding tussen het droge schraalgrasland aan de noordzijde van dit bos en het plangebied. Essentieel voor vlinders en andere insecten.

Om de recreatieve knoop nabij de parkeerplaats te ontwarren bestaat de wens een nieuw wandelpad over het grasveld in het verlengde van de start-/landingsbaan te realiseren. Dit leidt dit er toe dat wandelaars bij hun entree tot het gebied recht voor de rolbaan worden ‘gepositioneerd’, net als in vroeger tijden de jachtvliegtuigen. Om vervolgens op te stijgen in dit prachtige gebied.

Kenmerken

Kenmerken

Havelterberg

Locatie: Havelte, Drenthe

Opdrachtgever: Prolander

Status: Inrichtingsvisie

Periode: 2022

De Vledder Aa is onderdeel van het Natuurnetwerk Nederland (NNN). Een netwerk dat natuurgebieden met elkaar verbindt. In dit project ontwerpen we in opdracht van en samen met Prolander meer dan 200 hectare nieuwe natuur. Met de inrichting geven we ook invulling aan de ‘Kaderrichtlijn Water’ en de opgave ‘Waterberging 21e eeuw’.

De herinrichting van de beek en het beekdal sluit tevens aan op de opgave van het waterschap om het gebiedseigen water zoveel mogelijk in het gebied vast te houden. Zo is er voldoende water in droge periodes.

Ook aan de gebruikers van het landschap wordt gedacht. De herinrichting van de Vledder Aa biedt kansen voor recreatieve voorzieningen die passen bij de nieuwe natuur. en bijdragen aan de beleving van het Drentse landschap. Na een intensief en betrokken planproces met partners en bewoners is het inrichtingsplan bestuurlijk vastgesteld. Het streven is de hernieuwde Vledder Aa in 2025-2026 uit te voeren.

Het landschap dat we vandaag de dag zien en beleven is het resultaat van een eeuwenlange wisselwerking tussen de mens en zijn omgeving.

In Drenthe vormden beekdalen eeuwenlang een onmisbaar onderdeel in de boerenbedrijfsvoering. De lage, natte graslanden werden gebruikt om te hooien en om vee te laten grazen. Het is een agrarisch landschap ten voeten uit. Alle onderdelen van het landschap waren met elkaar verbonden en hadden een eigen functie in het landbouwsysteem.

De esdorpen Vledder, Doldersum en Wapse hadden elk een eigen deel van het beekdal van de Vledder Aa in gebruik. Het beekdal werd door de boeren verkaveld in lange, smalle percelen. Hiervoor werden sloten gegraven, loodrecht op de Vledder Aa. Door al die smalle percelen kreeg het beekdal het open karakter zoals wij het vandaag de dag kennen.

Van oorsprong is de Vledder Aa een langzaam stromende, kronkelende beek. Na de Tweede Wereldoorlog ging de beek op de schop als onderdeel van de ruilverkavelingen. Onder het mom van ‘nooit meer honger’ moesten technische maatregelen de landbouw efficiënter maken. Daarvoor moest de afwatering worden versneld. Niet alleen werd de Vledder Aa rechtgetrokken en verdiept (normalisatie). Ook werden er diepe sloten gegraven om percelen voldoende droog te maken. Smalle kavels werden samengevoegd, overbodige kavelsloten gedempt en houtwallen gekapt. Zo ontstonden de grote landbouwpercelen die ons herinneren aan de naoorlogse tijdgeest.

De Vledder Aa vindt zijn oorsprong in de natuurgebieden van Drents-Friese Wold. Het is de enige beek in Nederland die ontspringt te midden van natuur. Hierdoor heeft de Vledder Aa verschillende ecologische, hydrologische en landschappelijke potenties. Het zijn kansen die we met een herinrichting willen benutten.

Het doel in dit project is om een natuurlijk en klimaatbestendig beeksysteem te ontwikkelen dat goed past in de omgeving. Onderdeel daarvan is het vertragen en vasthouden van water in het gebied. Ook willen we diepe kwelstromen beter gebruiken, zodat bijzondere planten en dieren weer terug kunnen komen.

Hoe gaat het verloop van de nieuwe beek er straks uitzien? We streven naar een herkenbaar, toekomstbestendig landschap met een rijke biodiversiteit en een gezonde waterhuishouding.

Het beekdal van de Vledder Aa is van oudsher enorme rijk aan planten en dieren. Niet alleen in het water, maar ook op het land. Tot de ruilverkaveling in de jaren ’60 was de Vledder Aa een natuurlijk functionerend watersysteem. Het beekdal kende allerlei overgangen van hoog en droog naar laag en nat. Tijdens de ruilverkaveling werd de beek van zijn bochten ontdaan en verdiept om de waterafvoer te versnellen. Ook werden stuwen geplaatst om het waterpeil te kunnen sturen. Daarmee verdwenen, naast de stroomsnelheid, natuurlijke processen zoals de verplaatsing van zand en slib. Hierdoor verdwenen ook bijzondere soorten die hiervan afhankelijk zijn. De diepe ontwateringssloten voeren het bijzondere kwelwater snel af. Het gevolg is dat vegetatietypen die juist van vochtige omstandigheden en kwel houden niet konden overleven en uit het gebied zijn verdwenen.

Er is veel veranderd in het landschap, maar er liggen mooie kansen. In de sloten wijst een roestbruine kleur op de aanwezigheid van kwel, net als de aanwezigheid van planten als holpijp en dotterbloem. We willen de variatie in het landschap met de bijbehorende rijkdom aan planten en dieren herstellen. Door de waterkwaliteit te verbeteren dragen we ook bij aan de kwaliteit van benedenstroomse natuurgebieden.

Met een nieuwe inrichting willen we niet terug in de tijd, maar willen we juist ook vooruit kijken. We werken aan het beekdal en de cultuurhistorie van de toekomst. Daarbij worden we wel geholpen door de gelaagdheid van het gebied. En soms loont het ook wel om oude structuren terug te brengen.

Kijken we door onze oogharen naar het schetsontwerp dan zien we cultuurhistorische elementen terug in het landschap rondom Vledder en Doldersum, met de karakteristieke madegronden en enkele natuurakkers. Indien mogelijk voegen we daar ook het cultuurhistorische gebruik als hooi- en weidegrond aan toe. Het kavelpatroon, gemarkeerd door sloten, houtwallen en singels blijft als laag zichtbaar.

Wat betreft de Vledder Aa zelf vallen we niet terug op een oude loop. En eigenlijk past dat ook wel, want grondradaronderzoek heeft uitgewezen dat er van één loop geen sprake is. Wij ontwerpen een beekloop die past bij het huidige systeem. Met een beekloop op de diepste delen van het dal. Bovenloops heeft de beek het karakter van een doorstroomoeras. Waar het beekdal echt verloop begint te krijgen ontstaat langzaam maar zeker een stromende beek. De loop hiervan meandert zorgvuling om archeologisch waardevolle locaties heen.

Al met al werken we aan een robuust en eigentijds beekdal dat de uitdagingen van deze tijd, onder andere op het gebied van klimaat, waterberging en ecologie aan kan. Het rijke verleden is daarbij een belangrijke inspiratiebron.

Het schetsontwerp is in participatie met de streek en specialisten tot stand gekomen. Zo organiseerde we een fietstocht en een aantal wandelingen door het plangebied voor geïnteresseerden. Wensen, ideeën en kennis die hier is opgehaald is ingebracht in het proces en verwerkt in het schetsplan.

De belangrijkste basis voor het ontwerp is gelegd in een tweetal schetssessies op locatie. Tijdens deze bijeenkomsten is met gebiedspartijen, de gebiedspartners en de specialisten van Hofstra|Heersche landschapsarchitecten en opdrachtgever Prolander geschetst aan het beekdal van de Vledder Aa. Daarbij zijn we in het ontwerptraject continue gevoed door het beschikbaar komen van de resultaten van onderzoek dat in het gebied heeft plaatsgevonden. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een grondradaronderzoek dat de ondergrond gedetailleerd in kaart heeft gebracht.

Het ontwerp brengt de hele oogst bij elkaar in een uitgewerkt inrichtingsplan dat de uitkomst vormt van het zorgvuldig doorlopen proces en tegelijkertijd een functionerend en samenhangend plan vormt.

De meest actuele informatie over de Vledder Aa is te zien in de interactieve Storymaps die we samen met Prolander hebben samengesteld.

Kenmerken

Kenmerken

Middenloop Vledder Aa

Locatie: Vledder, Drenthe

Opdrachtgever: Prolander

Partners: Witteveen en Bos, Medusa

Status: Definitief ontwerp

Periode: 2021-2025

Na alle geïnteresseerden grondgebruikers te hebben gesproken hebben we twee kansrijke deelgebieden vastgesteld. Hierbinnen zijn we met de bewoners aan de slag gegaan om ideeën concreet te maken. De resultaten zijn uitgewerkt in afzonderlijke inrichtingsplannen en businesscases. Het resultaat omvat de integrale ontwikkeling met meer dan 70 hectare nieuwe natuur, recreatieve routes en een verbetering van de bedrijfsstructuur.

‘Wij zijn ontzettend blij met deze positieve uitkomst. Nieuwe Natuur creëren aan de oostkant van Dronten in samenhang met de omgeving is natuurlijk prachtig. Maar ook de wijze waarop het tot stand is gekomen, in samenwerking met de ondernemers in het gebied, is een mooi voorbeeld van participatie’, aldus wethouder Jaap Oosterveld.

Gedeputeerde Jan-Nico Appelman: ‘Veel verschillende partijen, inclusief agrarische ondernemers, hebben constructief samengewerkt om tot één overkoepelend gebiedsplan te komen, waarin natuur wordt gecombineerd met recreatie en landbouw. Dat is wat het proces in dit project zo bijzonder maakt: iedereen draagt zijn eigen steentje bij aan de profilering van de oostkant van Dronten als recreatief verblijfsgebied én vestigingsplaats’.

Wij hebben gedurende het gehele proces de planvorming ondersteund. In de eerste plaats door een ecologische quick-scan op te stellen die aangeeft waar, hoe en welke natuurwaarden kunnen worden gerealiseerd. Op vergelijkbare wijze hebben we nagedacht over de te behalen landschappelijke kwaliteit en recreatieve meerwaarde.

Op individueel niveau hebben we met de deelnemers gewerkt aan de vertaling van hun wensen en ideeën in concrete inrichtingsplannen. Na voltooiing hiervan hebben we voor elke ondernemer, samen met Brandhof Natuur & Platteland en Albert Corporaal een individueel beheerplan opgesteld.

In het proces hebben we de samenhang tussen de afzonderlijke initiatieven bewaakt én bevordert. Tot slot hebben we de resultaten samen met Eelerwoude voorzien van een kostenraming. Het geheel van businesscases is vervat in de uitvoeringsovereenkomst tussen provincie en gemeente.

100 jaar Zuiderzeewet

In 2018 is het een eeuw geleden dat het Nederlandse parlement de Zuiderzeewet aannam. Dit wordt gezien als het startschot voor het ontstaan van de provincie Flevoland. Om dit te vieren heeft de provincie het initiatief genomen een nieuw landschapskunstwerk te realiseren.

Het ontwerp van Gramsma is een toevoeging aan de reeks van 7 reeds bestaande landschapskunstwerken in de provincie. Het ontwerp refereert aan 100 jaar Zuiderzeewet en de inpoldering. Het ontwerp behelst een stukje nieuw land, waarvoor een gegraven ruimte in de Zuiderzeegrond als tijdelijke mal wordt gebruikt. Het resultaat (de contramal) zal als een opgegraven archeologische vondst herinneren aan de bodem en een nieuw uitkijkpunt vormen op het ingepolderde landschap. Zo wordt een plek gecreëerd voor mens en natuur die de verborgen geschiedenis ervan toont.

In overleg met de kunstenaar hebben we het kunstwerk een plek gegeven in een van onze ontwerpen. Het komt op een prachtige locatie op de overgang van land naar water en zal worden ontsloten door een wandelpad.

Kenmerken

Kenmerken

Nieuwe natuur Dronten Oost

Locatie: Dronten, Flevoland

Opdrachtgever: Gemeente Dronten

Partners: STIVAS, Kadaster, Staatsbosbeheer, Eelerwoude, Bob Gramsma

Status: Planvorming

Periode: 2015-2017

Thema: Nieuwe natuur. Recreatie. Landbouw.

Op (onder)zoek naar de belevingswaarde van onze Nationale Parken

Nationale Parken van Wereldklasse

‘Nationale Parken nieuwe stijl’ is een driejarig programma van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Het doel van het programma is om de Nederlandse natuurgebieden aantrekkelijker te maken en te ontsluiten voor internationaal toerisme. Zo kunnen deze gebieden een groene aanvulling vormen op bestaande bestemmingen en bijdragen aan een betere spreiding van toeristen over Nederland. Om het denken over de nationale parken inhoud te geven heeft het Atelier Rijksbouwmeester Hofstra|Heersche gevraagd onderzoek te doen naar twee (potentiele) nationale parken. Ook zijn de Nederlandse nationale parken in internationaal perspectief geplaatst.

Hofstra|Heersche heeft gekeken hoe het staat met ‘onze’ nationale parken in vergelijking tot nationale parken in het buitenland. Daartoe zijn zes verschillende, door ons zelf bezochte nationale parken in het buitenland geanalyseerd. Per park is een algemene beschrijving gegeven, wordt ingegaan op het belevingsaspect en is uitgezocht welke faciliteiten het park heeft en hoe de digitale informatievoorziening is georganiseerd. De belangrijkste karakteristieken zijn overzichtelijk weergegeven op kaart en in tabel. De nationale parken in het buitenland zijn vervolgens vergeleken met nationaal park de Utrechtse Heuvelrug en met de Zuidwestelijke Delta (Zeeland en de Biesbosch) in Nederland.

Vervolgens zijn we vier dagen lang als toerist in eigen land op zoek gegaan naar de ultieme nationale parkervaring. We hebben gefietst, gekanood, gevaren en geploeterd. Van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat. Soms spontaan, soms goed georganiseerd. Deze dagen hebben indruk gemaakt. Persoonlijke ontmoetingen die ons bijblijven, onverwachte ervaringen en sublieme momenten van natuurbeleving. Al onze ervaringen, groot en klein, positief en negatief, zijn te lezen in ons ‘Dagboek van een avonturier’. Want soms zeggen details meer dan abstracties en concepten.

Tot slot hebben we ons, met internationale kennis en nationale ervaring, gewaagd aan twee concepten voor onze onderzoeksgebieden. Voor de Utrechtse Heuvelrug hebben we een veelkleurig kralensnoer ontwikkeld. Een afwisseling van verende venen, pimpelpaarse heidevelden, stuivende duinen, hoge toppen en diepe dalen. Dit alles verbonden door een wonderschoon wandel- en fietsnetwerk en rijkelijk voorzien van gastvrije bezoekerscentra.

Zuidwestelijke Delta

De Zuidwestelijke Delta laat zich in slechts één woord vangen: dynamiek. Eindeloze zandstranden en brede duinstroken, slikken en schorren, dijken en dammen vertellen het verhaal van de ontmoeting tussen zoet en zout. Overweldigend natuurschoon. Eb en vloed, stuivend zand, zuigend slik en weelderige wilgenwouden. Over water verbonden door een netwerk van nieuwe vaarverbindingen. Over land worden de fraaiste (erfgoed)routes aan elkaar geregen. Zo biedt de Delta altijd iets bijzonders. Of je nu voor een halve dag komt of voor drie dagen.

Utrechtse Heuvelrug

Welkom in het toekomstige Nationaal Park de Heuvelrug. Het gebied beslaat de gehele stuwwal en alle haar omringende landschappen. Beleef het fenomeen met haar spectaculaire hoogteverschillen en weidse zicht op de omgeving.

AfwisselingHet Nationaal PUark brengt een grootse diversiteit aan Nederlandse landschappen bij elkaar. Het biedt natte en verende venen, pimpelpaarse heidevelden, stuivende droge duinen, hoge toppen en diepe dalen.

KralenOntdek elk van deze landschappen vanuit een goed bereikbare uitvalsbasis. Deze bezoekerscentra zijn onderling verbonden door een uitgekiend routenetwerk over land of over water en fungeren als transferia. Per bus, op de fiets of te voet kun je op weg naar het volgende transferium. Vanuit de bezoekerscentra beleef je de sublieme natuur die Nationaal Park Heuvelrug te bieden heeft.

De bezoekerscentra worden verbonden door een wonderschoon wandel- en fietsnetwerk. De routing ligt te midden van de ongerepte natuur en cultuurhistorische landschappen. Het tracé doorkruist verschillende landschappen en is rijk aan reliëf. De route brengt je op de meest bijzondere plekken van de Heuvelrug. Zo kom je langs de Eenzame eik, het hoogste punt van de heuvelrug, het prachtige Leersumse veld en de hoge uitkijktoren ‘de Kaap’.

Kenmerken

Kenmerken

Nationale Parken van Wereldklasse

Locatie: Den Haag, Zuid-Holland

Opdrachtgever: Atelier Rijksbouwmeester, Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

Status: Onderzoek

Een onderzoek naar permacultuur, meerjarige teelten, voedselbossen en ‘agro-forestry’

Meerjarige teelten

Als vervolg op ‘Plan Ortolaan’, onze inzending voor de EO Wijers-prijsvraag voor de stedendriehoek Apeldoorn, Zutphen, Deventer, verdiepten we ons verder in de meerjarige teelten. Onze nieuwsgierigheid komt mede voort uit de maatschappelijke hype rond voedselbossen. Er is veel over geschreven, bijvoorbeeld door Mark Sheperd, Sepp Holzer en Martin Crawford. Maar hoe zit het echt in elkaar en is permacultuur een antwoord op de steeds intensiever wordende veehouderij?

Toen Louis Dolmans, beheerder van de ‘Natuurakkers’ in Park Lingezegen, het idee presenteerde om een congres te organiseren en Mark Sheperd uit te nodigen, besloot Hofstra|Heersche hier zowel inhoudelijk als financieel een bijdrage aan te leveren. Tijdens het congres ‘Van akker naar bos’ presenteerde Sheperd het verhaal van zijn boerderij in de Verenigde Staten. Wij organiseerden een ‘break-out session’ waarin we op zoek zijn gegaan naar nieuwe functies voor kleine landschapselementen als houtwallen.

De presentatie van Sheperd was voor ons aanleiding om ons verder te verdiepen in zijn gedachtegoed, gedachtegoed dat we ook vinden bij Sepp Holzer en Martin Crawford. Bij deze verdiepingsslag werken we samen met Walda Schenk, specialist op het gebied van biologische landbouw, voormalig melkveehouder en net zo onderzoekend en nieuwsgierig als wij. Een opdrachtgever in Hall (gemeente Brummen) gaf ons de gelegenheid deze zoektocht handen en voeten te geven. Hij wil een bestaand bos omvormen tot een bos waarin iets te halen is, een ‘bos met voedselboselementen’ dus.

Gedurende een jaar bezochten we dit bosperceel elke drie weken. Samen met de eigenaar, Walda Schenk, een boer uit de omgeving, een vrijwilliger van de natuurvereniging en een buurtbewoner. Samen leerden we het bos kennen. Bij sneeuw, bij regen, bij kou en bij warmte. We zagen de bladeren komen in de lente en vallen in de herfst. En gedurende deze wandelingen ontstonden ideeën en wijzigden ze weer. Ontwerpen in alle rust.

In het kader van onze zoektocht bezochten we ook het bedrijf van Sepp Holzer en dat van Martin Crawford. Hoewel we beide bezoeken erg inspirerend vonden, blijkt het verschil tussen theorie en praktijk nog altijd levensgroot. De onderzoekende houding van Martin Crawford sprak ons aan. Hij kan momenteel met acht personen eten van één hectare bos van twintig jaar oud. De koolhydraten van de éénjarigen en de eiwitten uit vlees missen dan in je dieet. Ook verwerken en distribueren van de gewassen is nog een uitdaging.

De bevindingen van onze excursies zijn vastgelegd in woord en beeld. Ze geven een inkijkje in de zoektocht van een geïnspireerde groep mensen. Tegelijkertijd wordt duidelijk dat een voedselbos meer is dan een bos met fruitbomen. Voorlopig moeten we ons richten op uitwisseling van ideeën tussen permacultuur, reguliere landbouw en biologische landbouw. Alleen samen komen we verder.

Kenmerken

Kenmerken

Meerjarige teelten

Locatie: Oeken, Gelderland

Opdrachtgever: Particulier

Partners: Walda Schenk

Status: In uitvoering

Periode: 2017

Thema: Permacultuur. Alternatieve teelten.

De polder wordt nu ingericht als een natuurgebied en is onderdeel van Natuurnetwerk Nederland, de vroegere Ecologische Hoofdstructuur. De provincie Noord-Holland heeft Dienst Landelijk Gebied gevraagd een inrichtingsplan op te stellen voor de polder. Ecologie, hydrologie, landschap en cultuurhistorie zijn daarbij leidende begrippen.

Polder Waal en Burg is een prachtig voorbeeld van een gelaagd landschap. De nog steeds aanwezige kreek en twee kolken (restanten van voormalige dijkdoorbraken) getuigen van de vroegere dynamiek van eb en vloed, van dijkdoorbraken en het gevecht tegen het water. Steeds meer terrein wist men op de natuur te winnen, steeds efficiënter ook. Aanvankelijk regelde men de afwatering van de polder via de bestaande kreek. Later werd een stelsel van rechte sloten, gekoppeld aan een breder afwateringskanaal benut om effectief van het water af te komen. Deze gelaagdheid, het overwinnen van de natuurkrachten en nu het teruggeven aan de natuur vormen samen het bijzondere verhaal van deze polder. Een verhaal dat leidend is voor de inrichting als natuurgebied.

In nauwe samenwerking met gebiedspartijen, de provincie, ecologen en hydrologen gaf Jan Heersche het inrichtingsplan vorm. De nog aanwezige kreekstructuur met daaraan gekoppelde kolken vormen de ruggengraat van het nieuwe natuurgebied. De structuur van sloten zorgt voor een fijnmazig netwerk van ondiep water met bloemrijke randen en wordt slim benut om de recreatieve druk te reguleren. Tussen de sloten ontstaan verschillende gradiënten van nat naar droog. Hier kunnen weidevogels foerageren en broeden. Recreanten kunnen er uitwaaien of picknicken tussen de stinzenplanten van een voormalig erf. Zo biedt de polder straks voor elk wat wils, voor mens en dier.

Kenmerken

Kenmerken

Waal en Burg

Locatie: De Waal, Noord-Holland

Opdrachtgever: Provincie Noord-Holland

Opdrachtnemer: DLG

Partners: Natuurmonumenten

Status: Inrichtingsplan

Periode: 2013

Thema: Natuur. Recreatie.

Older Posts