Stad & stedebouw

Aan de westzijde van Dronten ligt een bescheiden bosje van enkele jaren oud dat het decor vormt voor enkele unieke en duurzame woningen. De gemeente Dronten heeft ons gevraagd om onderzoek te doen naar een passende en kwalitatieve invulling van deze boswoningen. Hierbij staan de kwaliteit van het bestaande bos en de nieuwe woonomgeving centraal.

We hebben gezocht naar de essentie van wonen in een bos en uitgewerkt in een visie. Om te komen tot het beoogde resultaat hebben we de benodigde ruimtelijke randvoorwaarden voor de ontwikkeling van de woningen vastgelegd in een kavelpaspoort. Hierin staan de kaders vermeld voor de omgang met de kavels, gebouwen en de openbare ruimte. Op grond hiervan kunnen de gemeente en nieuwe bewoners aan de slag met het realiseren van hún droomwoning in het bos.

Het bestaande bos is onderdeel van het groene casco in de wijk. Het biedt een gevoel van ruimte en eindeloosheid tussen de omringende bebouwing. Bovendien geeft het bos directe toegang tot het verderop gelegen Wisentbos.
Daarnaast biedt het bos ruimte voor de lokale jeugd om te ravotten en hutten te bouwen. Het is hiermee een van de weinige ongeplande ruimtes in Het Palet. De waarde van het bos in de wijk is te hoog om zonder meer met het maximale toegestane programma te bebouwen. We zijn daarom op zoek gegaan naar een woonvorm met een bescheiden impact op de omgeving en oog voor de bestaande kwaliteiten van het bos.

In het hart van het bos maken we ruimte voor een bescheiden bouwprogramma. Zo blijft het groene karakter van het bos behouden. De ruime en bosrijke vrije kavels zijn verspreid gelegen langs een centrale ontsluiting. De ontsluiting naar de woningen is ingericht als openbare weg welke is voorzien van de benodigde parkeerplaatsen bij de woningen. De openbaarheid waarborgt het toegankelijke en publieke karakter van het gebied.
De nieuwe woningen worden omgeven door een gesloten en opgaand bos. Naar de erven toe opent zich de struiklaag en ontstaat het karakter van een bosweide. Ter hoogte van het bouwvlak opent zich ook het kronendek. De tuinen gaan naadloos over in de omgeving. De woningen zijn enkel met een vlonder verankerd aan de bosbodem.

De hoofdvraag die we voor het project Wonen in het bos gesteld hebben is: ‘hoe vergroot ik met deze ontwikkeling de natuurwaarden van het bos?’

‘Zie de woning als een groot rotsblok dat je op een open plek in het bos legt. Welke kwaliteiten voor plant en dier kan dat opleveren? En welke interacties gaat het gebouw aan met de omgeving?’

Het is een uitdagende vraag die we mee geven aan de initiatiefnemers die straks op deze unieke plek in het bos mogen bouwen. Deze plekken moeten na voltooiing een meerwaarde vormen voor het bos. Niet alleen voor de bewoners en omwonenden, maar juist ook voor planten en dieren.

We willen de bewoners uitnodigen met hun ontwikkeling een bijdrage te leveren aan de natuur in het bos. Bijvoorbeeld door met het oog op voorkomende vogels struweel aan te planten op de overgangen tussen licht en donker. Of door nestgelegenheid en voedsel te bieden voor solitaire bijen. In de woning of in de tuin. Of door koele, vochtige ruimten, spleten of kieren in of onder de woning aan te brengen, zodat ook vleermuizen, kleine zoogdieren of insecten hier een goed heenkomen kunnen vinden. De voorbeelden zijn talrijk en de mogelijkheden eindeloos. Aan de toekomstig bosbewoners de uitdaging een invulling te kiezen die past bij de plek in het bos, de eigen vindingrijkheid en woonwensen.

De bouwkavels kennen een zonering in een bouwvlak, omgeven door een bosweide en daaromheen een zone opgaand bos. Op deze drie zones zijn voorwaarden van toepassing. Deze zijn vastgelegd in een kavelpaspoort. Alle percelen worden op hun beurt omgeven door openbaar bos.

De buitenste zone van de bouwkavels bestaat uit het bestaande gesloten bos met aanwezige onderbegroeiing. Het bos moet met inbegrip van deze struiklaag duurzaam in stand worden gehouden. Wel mag de vegetatie worden aangevuld met inheems plantgoed en stinzenplanten. Zo ontstaat een visueel aantrekkelijke en toch natuurlijke vegetatie.
In de zone rond het huis is men vrij om de struiklaag en heesters in het bos te verwijderen of snoeien. Zo ontstaat er een ‘bosweide’ rond de woning: een vrij maaiveld onder een kronendek. Vanuit de woningen zijn zo naar gelang de behoefte diverse doorzichten te realiseren. De bestaande opgaand bomen dienen permanent in stand te worden gehouden.
In het bouwvlak dienen de gemarkeerde bomen als toekomstboom te worden opgenomen in het bouwplan van de architect.

Om een natuurlijke inrichting van de tuin en de woningen in het bos te garanderen hebben we randvoorwaarden omschreven voor de invulling van de buitenruimte. Deze hebben tot doel om te komen tot een natuurlijke beeldkwaliteit waarbij zoveel als mogelijk sprake is van een doorlopend maaiveld en dito bosbeeld.

De woningen krijgen een beperkte voetafdruk in het bos, en ook het gebruik van hekwerken en schuttingen is beperkt tot natuurlijke materialen met een beperkte hoogte. Te denken valt aan schapenraster of een hekwerk van tamme kastanjehout.

Kenmerken

Kenmerken

Wonen in het bos

Locatie: Dronten, Flevoland

Opdrachtgever: Gemeente Dronten

Status: Onderzoek

Periode: 2021-2023

Thema: Openbare ruimte, wonen, natuurinclusief, duurzaam

‘Landgoed Eelink’ is een villawijk die wordt gerealiseerd aan de zuidkant van Winterswijk. Het gebied heeft alle kenmerken van het karakteristieke landschap van Winterswijk: de slingerende Wehmerbeek, fraaie, oude beplantingsstructuren en karakteristieke erven.

In het beeldkwaliteitsplan zijn deze kwaliteiten aangegrepen om te komen tot een landschappelijk kader waarbinnen initiatiefnemers op ruime kavels hun eigen woning kunnen bouwen.

Landgoed Eelink is gelegen in een waardevol en karakteristiek Winterswijks coulissenlandschap. Je zou kunnen zeggen dat alle karakteristieke elementen uit de streek op deze locatie samenkomen: boerenerf ‘Den Harden’, een kleinschalig agrarisch kampje, de groenblauwe dooradering van de meanderende Wehmerbeek en de aanwezigheid van een groene dooradering van bos en houtwallen.

De ontwikkeling van Landgoed Eelink moet bijdragen aan behoud en versterking van de aanwezige landschappelijke en natuurlijke kwaliteiten. Hiertoe zijn voor de kavels die grenzen aan de verschillende bestaande landschappelijke waarden specifieke regels opgesteld.

Het stedenbouwkundig plan gaat nader in op de verkaveling van de wijk. Per kavel hebben we een bouwvlak vastgesteld met kaders waarbinnen hoofdgebouw en bijgebouw(en) geplaatst dienen te worden.

Vervolgens gaan we in op de regels ten aanzien van beeldkwaliteit, waarbij we beginnen met het landschappelijke kader op de kavels. Hiermee borgen we dat het lommerrijke en karakteristieke landschap behouden blijft en zich verder kan ontwikkelen. Bomen die we nu aanplanten kunnen zich immers ontwikkelen tot het monumentale groen van de toekomst.

Groene dooradering (bos, houtwallen en opgaand groen)
Het landschappelijk raamwerk van opgaand groen is in de eerste plaats belangrijk voor flora en fauna, waaronder een lokaal aanwezige vleermuizenkolonie. Daarnaast is de groene dooradering bepalend voor de groene uitstraling van de wijk. Bestaande houtwallen, opgaand groen en bos worden daarom duurzaam in stand gehouden.

Het dal van de Wehmerbeek
De Wehmerbeek is het benedenstroomse deel van de Vossenveldsbeek en stroomt na Winterswijk uit in de Groenlose Slinge. Het is een zogenaamde ‘plateaubeek’: een bijzonder type laaglandbeek welke is gelegen in een smal beekdal in een halfopen tot besloten landschap. Karakteristiek zijn de vele meanders, de aanwezigheid van oeverwallen, steilranden, holle oevers en oude beekarmen. Bij de herinrichting van de Wehmerbeek zijn poelen, bossages en plas-drasbermen ingericht. De aanwezigheid van opgaande beekbegeleidende beplanting is waardevol vanwege de beschaduwing van de beek. Ook brengt de vegetatie structuur aan in de beekoevers door doorworteling, stronken en overhangende takken.
De Wehmerbeek heeft een belangrijke rol voor de afvoer van overtollig (regen)water. Daarnaast heeft de beek sinds de herinrichting ecologische waarde voor het gehele beekecosysteem en een verbindende functie voor de uitwisseling van planten en dieren tussen leefgebieden boven- en benedenstrooms. Bijvoorbeeld voor de beekforel en de kamsalamander. Tot slot draagt de Wehmerbeek bij aan de landschappelijke en recreatieve belevingswaarde voor bewoners en recreanten.

Agrarisch erf ‘Den Harden’
In het verleden behoorde ‘Den Harden’ tot het gezamenlijk eigendom van de familie Huitink. Zij bezaten eveneens de hofsteden Aolbrink, Harmsman en de boerderij Alves. De geschiedenis van het erf gaat terug tot de eerste helft van de 19e eeuw.
De bouwopgave van Eelink-Noord ligt voor een belangrijk deel op de voormalige hoge akkergronden van Den Harden. Om het historische erf voldoende tot haar recht te laten komen zijn er regels opgesteld voor de belendende bouwkavels.

Om te komen tot een echte Winterswijkse architectuur hebben we de bestaande architectuur van Winterswijk in beeld gebracht. Concluderend zou je kunnen stellen dat Winterswijk een traditie heeft in het bouwen van bijzondere gebouwen, zowel woningen en stadsvilla’s als industriële gebouwen en boerderijen. Zeker voor de monumentale bebouwing binnen de bebouwde kom geldt dat hier (bijna) altijd een meer of minder bekende architect bij betrokken is. Voor de bebouwing in het buitengebied is dit niet altijd zo, in ieder geval is het niet altijd bekend. Met betrekking tot de scholtenboerderijen geldt wel dat het vaak onderscheidende gebouwen zijn, zowel in grootte als in vormgeving en mate van detaillering.

Ook voor Landgoed Eelink hebben we de ambitie gesteld een bijzondere villawijk met een onderscheidend karakter te ontwikkelen: de monumenten van de toekomst.

Hierbij beogen we groene wijk met volwaardige, herkenbare, complexe en volumineuze kapvormen ten bate van de uniciteit van elke afzonderlijke woning. Afgezwakte vormen van de hoofdvorm worden door deze regels uitgesloten.

De samenhang wordt gewaarborgd door een palet aan hoogwaardige en duurzame materialen. Baksteen en hout zijn veel voorkomende bouwmaterialen in Winterswijk. In mindere mate wordt ook wel natuursteen (zandsteen of leisteen) gebruikt. Baksteen en hout vormen ook voor Landgoed Eelink de belangrijkste basis.

Een nieuwe villa op landgoed Eelink dient kwaliteit en een zekere allure uit te stralen. De nieuwbouw van een onder architectuur gebouwde villa nodigt uit tot het aanbrengen en uitdenken van details die het gebouw verbijzonderen en de uitstraling ervan versterken.

De detaillering kan zich uiten in afwisseling en ritmiek in het metselwerk of het combineren van diverse hoogwaardige materialen in de gevel. Ook zorgvuldig uitgewerkte verhoudingen, de mate van contrast tussen verschillende gebouwdelen en de zorgvuldige materialisering die het karakter van een gebouw versterken zijn voorbeelden van detaillering.

Kenmerken

Kenmerken

Villawijk landgoed Eelink

Locatie: Winterswijk, Gelderland

Opdrachtgever: Gemeente Winterswijk

Partners: WBC projecten, JS4EVER

Status: In uitvoering

Almere Oosterwold is zo’n nieuw woonmilieu. In het huidige agrarische gebied van 4.300 hectare aan de oostzijde van Almere moet een dun bebouwd landschap ontstaan door toevoeging van 15.000 woningen. Het landelijke karakter moet behouden blijven. De gemeente en provincie hebben Niels Hofstra gevraagd mee te denken als deelnemer van het ontwerpteam van de structuurvisie en als adviseur bij de uitvoering van onderdelen.

De realisatie van Oosterwold betekent dat Flevoland er een nieuw type landschap bij krijgt. Van een grootschalig en monofunctioneel agrarisch polderlandschap zal het gebied op organische wijze transformeren naar een gebied waar (stads)landbouw wordt afgewisseld met landelijke woon- en werkmilieus. De gemeente neemt niet op klassieke wijze de regie: de nieuwe bewoners en ondernemers gaan zelf aan de slag met de opgave. Ze nemen de vormgeving van de eigen kavel, de benodigde landschapselementen, de plaats van de woning, het huis en de ontsluiting zelf ter hand. Om dit proces te voorzien van spelregels is het ‘generieke kavel’ uitgedacht. Iedere bewoner realiseert een stukje van de gehele opgave, zowel het ‘rood’ (bebouwing) als het ‘groen’ (landschap) zoals is vastgelegd in de intergemeentelijke Structuurvisie.

Door de organische ontwikkeling van het gebied aan de hand van deze spelregels zal een fijnmazig landschappelijk netwerk ontstaan. Een toegankelijk netwerk dat ook een ecologische meerwaarde heeft. Doordat elk initiatief een bijdrage levert aan de ontwikkeling van het landschap zal de hoeveelheid landschapselementen exponentieel toenemen. Bos, singels, boomgaarden, extensieve graslanden, rietland, open water en verspreid liggende erven wisselen elkaar af. Zo ontstaat een uniek en nieuw Nederlands landschapstype.